Αναζήτηση
«Η βραχονησίς Καντελιούσα ή Μαντόννα, ύψους 103 μέτρων, ευρίσκεται 10 περίπου μίλια νοτιώτερον της νοτιοανατολικής άκρας Κρίκελος της Κω, εις απόστασιν 8,5 σχεδόν μιλίων προς Λιβοζέφυρον (Πουνέντε-Γαρμπήν) της Νισύρου. Πάρα το νοτιοδυτικόν όριόν της, εις ύψος 55 μέτρων υπέρ την επιφάνειαν της θαλάσσης και επί λευκού πύργου 10 μέτρων, και εν συνεχεία της κατοικίας των φυλάκων, έχει τοποθετηθεί φάρος, ο οποίος εις τον τομέα των 283 μοιρών περίπου τον περιλαμβανόμενον μεταξύ των από θαλάσσης διοπτεύσεων 291 έως 214 μοιρών, παρουσιάζει λευκόν σταθερόν φως φωτοβολίας 14 μιλίων και ανά 2 λεπτά παρατεταμένην λευκήν αναλαμπήν φωτοβολίας 17 μιλίων, περιβαλλομένην από έκλειψιν του φωτός του».
Πλοηγός των ελληνικών ακτών, Τόμος Γ’ Εκδοσις Υπουργείου Ναυτικών 1939
Ο θαλάσσιος δρόμος που ακολουθούν τα πλοία από την Ανατολική Μεσόγειο και τη Διώρυγα του Σουέζ προς τη Μαύρη Θάλασσα περνάει πολύ κοντά από ένα μικρό νησάκι στα Δωδεκάνησα, την Κανδελιούσσα. Μία βραχονησίδα μεταξύ της Κω, της Νισύρου και της Αστυπάλαιας, που υπάγεται διοικητικά στη Νίσυρο και έχει εμβαδόν μόλις 1,3 τετ. χλμ., με μοναδικό πληθυσμό αγριοκάτσικα και αγριοκούνελα και ακατοίκητη από ανθρώπους, αφού οι τελευταίοι φαροφύλακες εγκατέλειψαν τον φάρο πριν από περίπου 50 χρόνια.
Μέχρι οι Τούρκοι να αρχίσουν τις προκλητικές υπερπτήσεις πάνω από το νησάκι, κυρίως με τα UAVs, η Κανδελιούσσα παρέμενε παντελώς άγνωστη στη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων. Μόνο στους λιγοστούς κατοίκους της Νισύρου και των γύρω νησιών, στους ντόπιους ψαράδες και σε κάποιους ερευνητές ναυαγίων ήταν γνωστή η βραχονησίδα.
Ενα υπερωκεάνιο στον βυθό του Αιγαίου
Το πλέον σημαντικό γεγονός που συνέβη στα νερά της βραχονησίδας ήταν ένα τρομακτικό ναυάγιο κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το υπερωκεάνιο «Royal Edward», ναυπηγημένο το 1907 στη Σκωτία, αφού χρησιμοποιήθηκε στη γραμμή Μασσαλίας – Αλεξάνδρειας με το όνομα «Cairo», για λογαριασμό της βρετανικής ταχυδρομικής υπηρεσίας, με την κήρυξη του πολέμου επιτάχθηκε από τον βρετανικό στρατό και άρχισε να μεταφέρει στρατιωτικές μονάδες. Το μοιραίο ταξίδι του προς την Κανδελιούσσα ξεκίνησε από το λιμάνι Avonmouth της Αγγλίας, την 28η Ιουλίου του 1915, μεταφέροντας 1.367 αξιωματικούς και στρατιώτες της 29ης Μεραρχίας Πεζικού και του υγειονομικού στρατιωτικού σώματος. Προορισμός του πλοίου ήταν η Καλλίπολη στα Δαρδανέλλια, όπου μαίνονταν ήδη οι σφοδρές μάχες για την κατάληψη των Στενών.
Το «Royal Edward» έφτασε στην Αλεξάνδρεια στις 10 Αυγούστου και αφού ανεφοδιάζεται, αναχωρεί για τον ενδιάμεσο σταθμό του Μούδρου στη Λήμνο πριν από τα Δαρδανέλλια. Το πρωινό της 13ης Αυγούστου όμως μπαίνει στο τηλεσκόπιο του γερμανικού υποβρυχίου UB-14 στο θαλάσσιο πέρασμα της Κανδελιούσσας λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα από τον πέτρινο φάρο. Το υποβρύχιο είχε ως βάση το Bodrum της Τουρκίας, και συχνά καραδοκούσε κρυμμένο στη βραχονησίδα. Από απόσταση ενός μιλίου εξαπέλυσε μία και μοναδική τορπίλη που χτύπησε καίρια το πλοίο, το οποίο βυθίστηκε σε μόλις 6 λεπτά. Το τραγικό ναυάγιο της Κανδελιούσσας είχε θύματα 935 βρετανούς στρατιωτικούς, καθώς το πλοίο χάθηκε σε βάθος 500 μέτρων.
Ο φάρος που στέκει ρημαγμένος
Ο φάρος στο ξερονήσι λειτουργεί από τον προπερασμένο αιώνα, όταν το 1890 η Γαλλική Εταιρεία Οθωμανικών Φάρων κατασκεύασε το κτίριο και τον πύργο του φάρου, στην ανατολική άκρη του νησιού για τις ανάγκες του θαλάσσιου δρόμου.
Σε απόσταση 150 μέτρων από τα βράχια της ακτής, και σε ύψος 50 μέτρων, ο φάρος δεσπόζει και σήμερα με το ύψος του πύργου να φθάνει τα δέκα μέτρα. Ο φάρος εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό δίκτυο το 1948 παράλληλα με την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων και από την πρώτη περίοδο της λειτουργίας του, μέχρι γύρω στο 1970, ήταν επιτηρούμενος, δηλαδή υπηρετούσαν σε αυτόν φαροφύλακες. Η μετατροπή του σε αυτόματο σήμαινε και για αυτόν ό,τι σημαίνει για ό,τι στερείται την ανθρώπινη παρουσία: άρχισε να ρημάζει…
Πριν από λίγα χρόνια, επιχείρησα ξεκινώντας από τη Νίσυρο να φτάσω στην Κανδελιούσσα και να ανέβω στον φάρο. Ομως ο καιρός δεν το επέτρεψε και έτσι έμεινα να τον φωτογραφίζω από το σκάφος. Στο Διαδίκτυο υπάρχουν δύο αξιόλογες αναφορές στον ιστορικό φάρο. Η μία του Γιάννη Σκουλά, συγγραφέα του λευκώματος «Φάροι-πέτρα και φως».
Αναφέρει για την επίσκεψή του στο κτίριο: «Απολύτως εγκαταλελειμμένο, πόρτες σπασμένες, η κυκλική βεράντα του κλωβού σάπια, κόντεψα να γκρεμοτσακιστώ… Μόνο κατσίκια ζουν στο ξερονήσι και κάποια ήρθαν να πεθάνουν στο προαύλιο του φάρου. Η τζαμαρία του κλωβού σπασμένη και αυτή. Αλλά το φωτοκύτταρο έδωσε στην ώρα του τη σωστή εντολή και η μικρή σουηδική λάμπα AGA άναψε».
Και στο site KOS VOICE βρήκα αναπάντεχα και άλλο υλικό. Η φωτογράφος Σοφία Καραγιάννη επισκέφθηκε την Κανδελιούσσα το 2016 μαζί με άλλους θαρραλέους ταξιδευτές. Οταν δημοσίευσε τις πρώτες φωτογραφίες, επικοινώνησε μαζί της ένας από τους τελευταίους φαροφύλακες, ο Δημήτρης Σουρούλης που ζούσε πλέον στη Νέα Υόρκη. Ο Σουρούλης υπηρέτησε στον φάρο από το 1965 έως το 1970 και όπως είπε στην κυρία Καραγιάννη, ο φάρος τότε ήταν σε άριστη κατάσταση, μάλιστα το 1966 είχε επισκευαστεί ριζικά.
Ο ιδιαίτερος ρόλος του νησιού
Τον τελευταίο καιρό που οι Τούρκοι στέλνουν σχεδόν καθημερινά τα drones να κόβουν βόλτες πάνω από το νησάκι, μέχρι να αναχαιτισθούν από τη δική μας Πολεμική Αεροπορία, αναρωτήθηκα γιατί αυτή η εμμονή με την Κανδελιούσσα. Τι ξεχωριστό έχει η Κανδελιούσσα από άλλες άσημες, διάσπαρτες στο Αιγαίο βραχονησίδες;
Η απάντηση είναι απλή: το ενδιαφέρον είναι αυτό ακριβώς, το κτίριο του φάρου. Είναι γνωστό ότι οι Τούρκοι έχουν πρόβλημα όταν στα σχέδιά τους για γκρίζες ζώνες παρεμβάλλονται νησάκια με κατοίκους κάποια αγύριστα κεφάλια όπως η κυρα-Ρηνιώ στην Κίναρο, καθώς και με ελληνικές εγκαταστάσεις και δομές του Δημοσίου, όπως είναι – έστω και ρημαγμένος – ο φάρος της Κανδελιούσσας σε ένα πέρασμα που αντικειμενικά θεωρείται και είναι σημαντικό.
Το αναιμικό φως του μπορεί να φωτίσει και μερικές άλλες – πολύ πιο ευαίσθητες – πλευρές της σύγχρονης διπλωματικής ιστορίας. Μια πιθανή ανακατασκευή του (άλλωστε ανήκει στα διατηρητέα μνημεία της νεότερης Ιστορίας), ακόμα και μια άμεση επανακατοίκησή του – ακόμα και από φαροφύλακα υπεύθυνο για τη βελτιωμένη λειτουργία του – θα είχε ξεχωριστό γεωστρατηγικό ρόλο.
Γιατί όπως γράφει και ο πολύ γνωστός βρετανός δημοσιογράφος Tim Marshall στο βιβλίο του «Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας» (εκδόσεις Διόπτρα), η γεωγραφία είναι αυτή που πολλές φορές θέτει τα όρια στους πολιτικούς ηγέτες…
