Ηταν ένα «ατυχές περιστατικό» και μάλιστα μεμονωμένο και όχι μια «σκόπιμη επίθεση». Αυτή την εκτίμηση έκανε τα ξημερώματα της Τετάρτης ο πρόεδρος της Πολωνίας, Αντρέι Ντούντα, σημαίνοντας ουσιαστικά τη λήξη της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που είχε προκληθεί λίγες ώρες νωρίτερα, μετά την έκρηξη σε χωριό που βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δύο ανθρώπων.

Μόνο που η διατύπωση την οποία επέλεξε να χρησιμοποιήσει ο Ντούντα κάθε άλλο παρά καθησυχαστική είναι. Κι αυτό διότι, όπως εύστοχα σημειώνει σε άρθρο του στους «Financial Times» ο Χένρι Φόι, τα όσα συνέβησαν έρχονται να μας υπενθυμίσουν πως «ο πόλεμος ανάμεσα στην πυρηνική Ρωσία και το ΝΑΤΟ ενδέχεται να απέχει μόλις ένα λάθος υπολογισμό».

Η αλήθεια, βεβαίως, είναι πως τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Μόσχα έχουν επανειλημμένως διακηρύξει πως δεν επιθυμούν μια απευθείας μεταξύ τους σύγκρουση, γνωρίζοντας προφανώς πού μπορεί αυτή να οδηγήσει. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία δείχνει πως οι πόλεμοι, από ένα σημείο και μετά, αποκτούν τη δική τους δυναμική, η οποία ενίοτε δεν «υπακούει» σε πολιτικούς σχεδιασμούς και στατιστικά δεδομένα. Εφόσον δε αυτό συμβεί, τότε αρκεί ένα «ατυχές περιστατικό» για να επέλθει το μοιραίο – ενώ κάτι ανάλογο ισχύει και με κάποιο «θερμό επεισόδιο» που μπορεί να οδηγήσει μια ένταση η οποία συντηρείται και κλιμακώνεται διαρκώς σε μια πολεμική σύρραξη.

Γι’ αυτό, άλλωστε, ο Εμανουέλ Μακρόν φρόντισε να δηλώσει από το Μπαλί της Ινδονησίας ότι «πρόκειται για ένα θέμα στο οποίο δεν επιτρέπεται να κάνει κανείς λάθος», ενώ και ο γερμανός καγκελάριος, Ολαφ Σολτς, ξεκαθάρισε ότι «κάθε βεβιασμένη τοποθέτηση (…) απαγορεύεται σε μια τόσο σοβαρή υπόθεση».

1      Τι συνέβη τελικώς στην Πολωνία;

Το απόγευμα της Τρίτης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να μεταδίδουν εικόνες από το χωριό Πρζέβοντοφ, μόλις 7 χιλιόμετρα από τα σύνορα, όπου λίγο νωρίτερα είχε σημειωθεί μία (δύο, κατ’ άλλους) έκρηξη, καθώς και από τα υπολείμματα ενός πυραύλου. Αν και στις αρχές είχε εξαρχής σημάνει συναγερμός, ένα δημοσίευμα ξένου πρακτορείου έβαλε «φωτιά», καθώς επικαλούμενο αμερικανό αξιωματούχο έκανε λόγο για πύραυλο που είχε εκτοξεύσει η Ρωσία – κάτι που, εφόσον ίσχυε, θα αποτελούσε την πρώτη επίθεση εναντίον κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ. Τελικώς, αποδείχθηκε πως η τραγωδία προκλήθηκε από ένα σοβιετικής κατασκευής S-300, τον οποίο εκτόξευσε η ουκρανική αεράμυνα κατά των δεκάδων ρωσικών πυραύλων που έπλητταν ολόκληρη τη χώρα την Τρίτη, ο οποίος δεν πέτυχε τον στόχο του και κατέληξε σε πολωνικό έδαφος.

2      Πώς αντέδρασε η κυβέρνηση της Βαρσοβίας;

Στις 7 το απόγευμα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Πολωνίας ανακοίνωσε την έκτακτη σύγκληση του συμβουλίου εθνικής ασφαλείας, εξαιτίας της «κατάστασης κρίσης» που είχε δημιουργηθεί, ενώ δόθηκε εντολή να τεθούν σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας μονάδες του στρατού. Τα μεσάνυχτα, με τη λήξη της συνεδρίασης, το υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία έκανε λόγο για «ρωσικής κατασκευής πύραυλο», ενώ κλήθηκε και ο πρέσβης της Ρωσίας προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για το περιστατικό. Ο δε πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέτσκι, ζήτησε από τους συμπατριώτες του να παραμείνουν ψύχραιμοι και τους κάλεσε να είναι προσεκτικοί απέναντι στις «επιθέσεις της ρωσικής προπαγάνδας» – ενώ χθες δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο σχεδίου της Μόσχας να βομβαρδίσει περιοχές κοντά στα σύνορα ελπίζοντας σε ένα «ατύχημα» όπως αυτό που συνέβη.

3      Τι απάντησε η Μόσχα;

Από την πρώτη στιγμή, η Ρωσία διέψευσε κάθε σχέση με τη φονική έκρηξη και διαβεβαίωσε πως δεν είχε στοχεύσει το έδαφος της Πολωνίας. Το υπουργείο Αμυνας εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία τονίζει πως «οι δημοσιεύσεις πολωνικών ΜΜΕ και οι δηλώσεις αξιωματούχων (…) συνιστούν εσκεμμένη πρόκληση με σκοπό την κλιμάκωση της κατάστασης». Χθες, πάντως, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ – που παίζει συχνά τον ρόλο του «κακού» σε αυτή τη σύγκρουση – επανήλθε στο θέμα, γράφοντας στο Twitter: «Το περιστατικό με το καταγγελλόμενο από την Ουκρανία “πυραυλικό πλήγμα” σε πολωνικό αγρόκτημα αποδεικνύει μόνο ένα πράγμα: Διεξάγοντας υβριδικό πόλεμο κατά της Ρωσίας, η Δύση πλησιάζει εγγύτερα σε παγκόσμιο πόλεμο». Οσο για τη Μαρία Ζαχάροβα, ειρωνεύτηκε την Ουκρανία, λέγοντας πως «ήθελε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και μπήκε τελικώς με έναν S-300».

4      Ποια στάση τήρησε το Κίεβο;

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έσπευσε να χρεώσει την ευθύνη στη Ρωσία, λέγοντας μάλιστα ότι αυτό ήταν το «μήνυμα» του Πούτιν προς τη σύνοδο της G20 στο Μπαλί στην οποία ο ρώσος πρόεδρος αποφάσισε να μη συμμετέχει. Μάλιστα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας επέμεινε και χθες στο σενάριό του, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Δεν έχω καμία αμφιβολία πως ο πύραυλος δεν ήταν δικός μας». Ταυτόχρονα, το Κίεβο απαίτησε πρόσβαση στο σημείο της έκρηξης και τις έρευνες που διεξάγονται, ενώ ο προεδρικός σύμβουλος, Μιχαΐλο Ποντόλιακ, τόνισε πως έτσι κι αλλιώς η ευθύνη ανήκει στη Ρωσία εξαιτίας της εισβολής που έχει κάνει και των διαρκών επιθέσεών της.

5      Τι έκαναν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ;

Αυτός ο οποίος έδωσε το σύνθημα της λήξης του συναγερμού ήταν ουσιαστικά ο Τζο Μπάιντεν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, μιλώντας από το Μπαλί μετά την ενημέρωση που είχε από το Πεντάγωνο και τη CIA, εκτίμησε πως «είναι μάλλον απίθανο ο πύραυλος να προήλθε από τη Ρωσία». Ωστόσο, είχε συνεχείς επαφές με άλλους ηγέτες της Δύσης, αξιολογώντας διαρκώς την κατάσταση, ενώ ο αρχηγός της CIA, Ουίλιαμ Μπερνς, είχε χθες το απόγευμα συνάντηση με τον πρόεδρο της Πολωνίας. Εκτακτη συνεδρίαση πραγματοποίησαν στις Βρυξέλλες και οι μόνιμοι πρέσβεις των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. Ο δε Γενς Στόλτενμπεργκ, αν και παραδέχθηκε πως τα στοιχεία δεν συνάδουν με τις εκτιμήσεις πως πρόκειται για ρωσική επίθεση εναντίον κράτους-μέλους ή ότι η Μόσχα σχεδιάζει τέτοιου είδους επιθέσεις, τόνισε ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία, που είναι ευθύνη του Πούτιν, συνεχίζει να προκαλεί επικίνδυνες καταστάσεις». Από την πλευρά τους, οι εταίροι της Πολωνίας εξέφρασαν την αμέριστη στήριξή τους, ενώ το Βερολίνο δεσμεύτηκε να διαθέσει αεροσκάφη Eurofighter-Typhoon για την επιτήρηση του εναέριου χώρου της.

6      Τι προβλέπουν τα άρθρα 4 και 5 της Συμμαχίας;

Το άρθρο 4 της ιδρυτικής συνθήκης του ΝΑΤΟ, του οποίου πρακτικά ζήτησε την ενεργοποίηση η Πολωνία, προβλέπει ότι «οι εταίροι θα διαβουλεύονται όταν, κατά τη γνώμη οποιουδήποτε από αυτούς, απειλείται η η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια κάποιου κράτους-μέλους». Αντιθέτως, το άρθρο 5 αποσαφηνίζει ότι «η ένοπλη επίθεση εναντίον ενός ή περισσότερων κρατών-μελών συνιστά επίθεση εναντίον όλων» και ανοίγει τον δρόμο για στρατιωτική εμπλοκή της Συμμαχίας. Μέχρι σήμερα αυτό έχει συμβεί μόνο μία φορά – το 2001, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ.

7      Ποιο ήταν το μήνυμα του Ταγίπ Ερντογάν;

Ο πρόεδρος της Τουρκίας δήλωσε εξαρχής ικανοποιημένος από τις εξηγήσεις που έδωσε η Μόσχα για το περιστατικό και τη διαβεβαίωσή της πως δεν εμπλέκεται και κάλεσε τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ να μην επιμένουν, καθώς αυτό «συνιστά πρόκληση». Ο ίδιος, μάλιστα, δεν έλαβε μέρος στην έκτακτη διάσκεψη των ηγετών των κρατών-μελών της Συμμαχίας που βρίσκονταν στο Μπαλί, με τη δικαιολογία ότι δεν έχει υποχρέωση να μετέχει σε «μη σημαντικές συναντήσεις».

8      Τι αποφάσισε η G20;

Στον απόηχο των όσων συνέβησαν στην Πολωνία, οι συμμετέχοντας στη σύνοδο της G20 συμφώνησαν σε ένα κείμενο το οποίο, πρακτικά, αποτελεί καταγραφή των διαφορετικών απόψεων. Οπως αναφέρει, «τα περισσότερα μέλη (της ομάδας) καταδικάζουν έντονα τον πόλεμο στην Ουκρανία», ενώ επαναλαμβάνουν θέσεις που έχουν υιοθετηθεί σε άλλα φόρα, μαζί και την κατά πλειοψηφία απόφαση της ΓΣ του ΟΗΕ που «καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο τη ρωσική επιθετικότητα».

9      Τι συμβαίνει στα πεδία των μαχών;

Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, Μαρκ Μίλεϊ, προέβλεψε χθες ότι η έλευση του χειμώνα θα καθυστερήσει αντικειμενικά τις επιχειρήσεις και των δύο πλευρών. Τόνισε, παράλληλα, ότι η Ρωσία εξακολουθεί να διαθέτει μεγάλη δύναμη πυρός και σημαντική ισχύ εντός της Ουκρανίας, χαρακτηρίζοντας το ενδεχόμενο νίκης της τελευταίας αρκετά μικρό.