Δέχτηκε για πρώτη φορά επισκέπτες το 2020, σχεδόν εννιά δεκαετίες μετά την κατασκευή του, ανασύροντας μνήμες από τον φοβερό βομβαρδισμό της Πάτρας, της πρώτης ελληνικής πόλης που χτυπήθηκε από τους Ιταλούς το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου 1940. Το μικρό αντιαεροπορικό Καταφύγιο στα Ψηλά Αλώνια της Πάτρας, που χτίστηκε τη δεκαετία του ’30 για να προστατεύσει τους κατοίκους της περιοχής, θα είναι ανοιχτό για το κοινό μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου παραδίδοντας ζωντανά μαθήματα Ιστορίας.

Το καταφύγιο, που βρίσκεται ακριβώς κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνιών, έχει συνολικό εμβαδό 210 τ.μ. και αποτελείται από τρεις στοές που συνδέονται μεταξύ τους σε σχήμα «Π», με μήκος 30-40 μέτρων η κάθε μία. Οι δύο είσοδοί του βρίσκονται στο πρανές που αρχίζει από την πάνω πλευρά της οδού Τριών Ναυάρχων και αποτελεί μέρος του Ρωμαϊκού Αναλημματικού Τοίχου. Στο εσωτερικό του υπάρχουν πέντε μικροί θάλαμοι εμβαδού από 5 έως 8 τ.μ., οι τοίχοι του είναι κατασκευασμένοι από πέτρα, οι τοξωτές οροφές του από συμπαγή τούβλα ενώ είναι φραγμένο με δύο σιδερένιες πόρτες σε σχήμα καμάρας.

Στην Κατοχή

«Πρόκειται, χωρίς αμφιβολία, για ένα από τα πιο σημαντικά καταφύγια που κατασκευάστηκαν την εποχή εκείνη και συνέβαλαν στην προστασία των Πατρινών από τις αεροπορικές επιδρομές κατά τη διάρκεια της γερμανικής ναζιστικής Κατοχής» λέει στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος του ΔΣ του Πολιτιστικού Οργανισμού Δήμου Πατρέων Κατερίνα Γεροπαναγιώτη-Θεοδωρακοπούλου. «Το καταφύγιο αποδόθηκε και αξιοποιήθηκε ως χώρος ιστορικής μνήμης, αφιερωμένος στην αντιφασιστική πάλη του πατραϊκού λαού, το 2020. Μέχρι τότε ήταν σκουπιδότοπος πλήρως εγκαταλελειμμένος. Επισκευάστηκε, άνοιξε και αξιοποιήθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Δήμου για τον εορτασμό της απελευθέρωσης της Πάτρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής την 4η Οκτώβρη 1944. Οι εργαζόμενοι στον Δήμο έκαναν όλες τις αναγκαίες εργασίες και παρά τα γνωστά και οξυμένα προβλήματα της έλλειψης προσωπικού, έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό για να μπορεί το καταφύγιο να είναι επισκέψιμο. Στον χώρο έχουμε επιμεληθεί και φιλοξενείται μόνιμη έκθεση αρχειακού υλικού, η οποία χωρίζεται σε τρεις ενότητες: οι βομβαρδισμοί, η Κατοχή και τέλος η απελευθέρωση της Πάτρας από το 12ο Σύνταγμα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Το 2021 η έκθεση αρχειακού υλικού εμπλουτίστηκε με εικαστικές παρεμβάσεις τις οποίες επιμελήθηκαν οι καθηγητές του Εικαστικού Εργαστηρίου του Δήμου Πατρέων» προσθέτει.

Ο βομβαρδισμός της Πάτρας από τους Ιταλούς αποτελεί μία από τις μαύρες σελίδες της ελληνικής Ιστορίας. Ο απολογισμός του ήταν τραγικός με 193 νεκρούς, εκατοντάδες τραυματίες και εκτεταμένες ζημιές, ενώ οι μαρτυρίες όσων έζησαν εκείνες τις δραματικές στιγμές προκαλούν βαθιά συγκίνηση. Οι βόμβες βρήκαν τους Πατρινούς στους δρόμους, να χαιρετούν χαρούμενοι τον ουρανό, καθώς είχαν εκλάβει τα ιταλικά αεροπλάνα ως συμμαχικά, με αποτέλεσμα να αιφνιδιαστούν από τη φονική επίθεση.

Ο βομβαρδισμός

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της Πατρινής Μαρίας Μανωλάκου στο βιβλίο της «Ημερολόγιο ενός Παιδιού της Κατοχής», η οποία έζησε τον βομβαρδισμό ως μαθήτρια στο σχολείο της: «Πετιέμαι βολίδα στο ραδιόφωνο, να σου και η Κατερίνα και μόλις πιάνουμε την τελευταία φράση στο διάγγελμα. “Νυν υπέρ πάντων ο αγών”. Και μετά ο Εθνικός Υμνος. Το τι έγινε τότε, σωστό παραλήρημα. Σε λίγα λεπτά όλη η Πάτρα στο πόδι. Ο τόπος να βουίζει από  τ’ αεροπλάνα κι ο κόσμος να τα χαιρετάει σαν τρελός, πετώντας ψηλά καπέλα, μαντήλια, οτιδήποτε.

– Γεια σας, λεβεντόπαιδα. – Δικά μας, δε βλέπετε τα χρώματα; – Στη Ρώμη! Και στο σχολείο πανζουρλισμός. Ξάφνου η γη χοροπήδησε. Κάτι φριχτά μπουμπουνητά μάς έσκισαν τ’ αυτιά και μας έπνιξαν οι σοβάδες. Μπόμπες! Ορμήσαμε στα παράθυρα. Μαύρα σύννεφα σκεπάζανε την κάτου πόλη. Μα πώς… αφού τ’ αεροπλάνα είναι δικά μας, άρα… δεν είναι; Κερώσαμε όλες. Μερικές πέσανε λιπόθυμες. Σπίτια, αυτοκίνητα, όλα στις φλόγες. Μπροστά στο “Πάνθεον”, ποτάμι το αίμα. Πλήθος άνθρωποι χτυπημένοι να βογκάνε κι άλλοι πεσμένοι από πάνω τους να φωνάζουν βοήθεια…».

Το ιστορικό καταφύγιο θα είναι ανοιχτό για το κοινό τις καθημερινές και τις Κυριακές από τις 10 το πρωί έως τη μία το μεσημέρι.