Επτά βρέφη της ίδιας μεγάλης οικογένειας, που θάφτηκαν λίγο πριν από το 1500 π.Χ. στη Μυγδαλιά Αχαΐας – έναν μικρό μυκηναϊκό οικισμό που θεμελιώθηκε πριν από 36 αιώνες στην κορυφή ενός λόφου, στα νοτιοανατολικά της Πάτρας, 5 χλμ. μακριά από την ακτή -, ξεκλειδώνουν ένα μοναδικής σημασίας αρχαιολογικό εύρημα: το πρώτο αποκατεστημένο γενεαλογικό δέντρο του προϊστορικού Αιγαίου. Παράλληλα η έρευνα που βασίστηκε σε 102 δείγματα από την ηπειρωτική Ελλάδα, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου αποκαλύπτει πολύτιμα στοιχεία για τη μορφή της οικογένειας και του γάμου στον ελλαδικό χώρο κατά την εποχή του χαλκού, τον καθοριστικό ρόλο που έπαιζε η συγγενική σχέση στην επιλογή των συζύγων, αλλά και τη σχέση των κατοίκων της Κρήτης με εκείνους του Αιγαίου από τη νεολιθική έως την εποχή του σιδήρου.

Τα δεδομένα για τις οικογενειακές σχέσεις, στην Πελοπόννησο τουλάχιστον, φαίνεται πως δεν άλλαξαν πολύ μέσα στους 35 και πλέον αιώνες που έχουν μεσολαβήσει από την εποχή του χαλκού έως σήμερα. Κι αυτό διότι η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από διεθνή ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο Max Planck για την Εξελικτική Ανθρωπολογία στη Λειψία, βάσει των ευρημάτων στη Μυγδαλιά, κατέδειξε ότι ορισμένοι από τους γιους της οικογένειας εξακολουθούσαν να ζουν στο πατρικό τους σπίτι και αφότου δημιουργούσαν δική τους οικογένεια. Απόδειξη για τη συνήθεια αυτή αποτελούν τα παιδιά τους που ήταν θαμμένα σε έναν τάφο κάτω από την αυλή του σπιτιού, όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο που δημοσιεύτηκε χθες στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature Ecology & Evolution».

Μάλιστα, φαίνεται πως μία από τις συντρόφους τους έφερε και την αδελφή της στην οικογένεια, το παιδί της οποίας τάφηκε επίσης στον ίδιο τάφο, ενώ δύο από τα νεογνά είναι ετεροθαλή αδέλφια, γεγονός που σημαίνει πως ο πατέρας τους είτε έμεινε χήρος και ξαναπαντρεύτηκε είτε ήταν αποδεκτή η πολυγαμία.

Ο εν λόγω τάφος βρεφών, στον οποίο ήταν θαμμένα τέσσερα αγόρια και τρία κορίτσια, είναι ένας από τους έξι με συνολικά 20 νεογνά που έχασαν τη ζωή τους στον τοκετό ή πριν «σαραντίσουν». «Πρόκειται για ένα ιδιότυπο εύρημα, που χαρακτηρίζει τις θεολογικές πεποιθήσεις των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι προτιμούν να κρατήσουν κοντά τους τα χαμένα βρέφη και να μην τα εναποθέσουν στη νεκρόπολη των ενηλίκων», σχολιάζει ο αρχαιολόγος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Κώστας Πασχαλίδης, ο οποίος συνδιευθύνει την εν λόγω ανασκαφή με την επίτιμη προϊσταμένη της Προϊστορικής Συλλογής του ΕΑΜ, δρα Λένα Παπάζογλου.

Επισημαίνει δε ότι, αν και οι παιδικές ταφές πραγματοποιήθηκαν κατά τα πρώτα 70 χρόνια ζωής του οικισμού, το εν λόγω ταφικό έθιμο δεν συνεχίστηκε στα επόμενα 500 χρόνια, χωρίς ωστόσο να θιγούν οι πρώτοι αυτοί παιδικοί τάφοι, πιθανότατα από σεβασμό.

Για τη σύνταξη της μελέτης – επικεφαλής της οποίας είναι η δρ Ειρήνη Σκουρτανιώτη – απαιτήθηκε η ανάλυση περισσότερων από 100 ανθρώπινων γονιδιωμάτων από την περιοχή του Αιγαίου της εποχής του χαλκού, η οποία επετεύχθη χάρη σε καινοτόμες μεθοδολογικές εξελίξεις στην ανάλυση του αρχαίου DNA, οι οποίες κατέστησαν εφικτή την παραγωγή εκτεταμένων γενετικών δεδομένων ακόμη και στα ελληνικά χώματα, όπου η διατήρηση του υλικού αυτού παραμένει ανεπαρκής λόγω των κλιματικών συνθηκών.

Γάμοι μεταξύ εξαδέλφων

Ενα άλλο εύρημα που η ερευνητική ομάδα χαρακτηρίζει απροσδόκητο είναι ότι στην Κρήτη και σε άλλα ελληνικά νησιά, όπως η Πάρος και η Αίγινα, καθώς και στην ηπειρωτική χώρα, πριν από 4.000 χρόνια, ήταν πολύ συνηθισμένο να παντρεύονται μεταξύ τους τα πρώτα εξαδέλφια. «Περισσότερα από 1.000 αρχαία γονιδιώματα από διάφορες περιοχές του κόσμου έχουν πλέον δημοσιευθεί, αλλά φαίνεται ότι ένα τόσο αυστηρό σύστημα ομοαίματου γάμου δεν υπήρχε πουθενά αλλού στον αρχαίο κόσμο», λέει η Ειρήνη Σκουρτανιώτη. «Αυτό αποτέλεσε πλήρη έκπληξη για όλους μας και εγείρει πολλά ερωτήματα».

Σχετικά με το πώς εξηγείται το συγκεκριμένο πλαίσιο καθορισμού της επιλογής συζύγου, η ερευνητική ομάδα μπορεί μόνο να κάνει υποθέσεις. «Ισως αυτός ήταν ένας τρόπος για να διατηρηθεί η ακεραιότητα των κληρονομημένων αγροτικών εκτάσεων; Σε κάθε περίπτωση, θα εξασφάλιζε μια ορισμένη συνέχεια της οικογένειας σε κάποιες περιοχές, η οποία θα αποτελούσε σημαντική προϋπόθεση για την καλλιέργεια ελαιών και αμπέλου, για παράδειγμα», σχολιάζει ο εκ των επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Φίλιπ Στοκχάμερ.

Η ομάδα προχώρησε και σε νέα συμπεράσματα σχετικά με την πληθυσμιακή δομή στην προϊστορική εποχή. Διαπιστώθηκε ότι οι πρώτοι αγρότες από την Κρήτη μοιράζονταν την ίδια καταγωγή με άλλους σύγχρονους νεολιθικούς κατοίκους του Αιγαίου. Αντίθετα, παρατηρείται ότι ενώ οι πληθυσμοί της μυκηναϊκής περιόδου από την Τίρυνθα στην Πελοπόννησο έως την Αττική ήταν γενετικά πολύ ομοιογενείς, στην Κρήτη, και συγκεκριμένα στην αρχαία Κυδωνία (σημερινά Χανιά), οι ντόπιοι κάτοικοι σε μεγάλο βαθμό είχαν αναμειχθεί με ομάδες που έφτασαν στο νησί από διάφορες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και της Κεντρικής Μεσογείου, καθώς κατά τον 14ο και 13ο αι. π.Χ. υπήρξε έντονη δραστηριότητα σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο στην Κρήτη.