Το «μεγάλο κόλπο» των βιομηχανιών που συνδύασαν την αύξηση στις τιμές των προϊόντων με τη συρρίκνωση του όγκου κάθε συσκευασίας δεν ήταν κάτι που πέρασε απαρατήρητο από τους καταναλωτές. Αλλωστε, αυτοί είναι που καθημερινά μπορούν να κρίνουν εάν πληρώνουν λιγότερα ή περισσότερα για να προμηθευτούν τα απαραίτητα. Γι’ αυτόν τον λόγο και «TA ΝΕΑ» έχουν προχωρήσει σε αυτοψίες στην αγορά προκειμένου να διαπιστώσουν ότι παρά τη θέσπιση του καλαθιού του νοικοκυριού, που υποτίθεται ότι θα ήταν ο βασικός μηχανισμός για να συγκρατηθούν οι τιμές των προϊόντων πρώτης ανάγκης, πολλά από αυτά προσφέρονται σε συσκευασίες με μικρότερη ποσότητα και υψηλότερη τιμή.

Μάλιστα, εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως, με βάση επίσημα στοιχεία, η ποσότητα έχει μειωθεί σε 238 ετικέτες, ενώ άνθρωποι της αγοράς εκτιμούν πως αυτές αναμένεται το αμέσως επόμενο διάστημα να ξεπεράσουν τις 500. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την προηγούμενη έρευνα, οι τιμές σε βασικά προϊόντα, όπως ζυμαρικά, σάλτσες, απορρυπαντικά, σοκολατοειδή και βρεφικές πάνες, έχουν αυξηθεί κατά 30%, στα κρέατα και τα πουλερικά κατά 25% και στα καθαριστικά σπιτιού κατά 19%.

16 ακόμα προϊόντα

«ΤΑ ΝΕΑ», σε συνέχεια του δημοσιεύματος της περασμένης Δευτέρας (16/1) κατήρτησαν μια νέα «λίστα ντροπής» με 16 προϊόντα, καθώς, όπως φαίνεται, η αισχροκέρδεια είναι πληγή που δεν κλείνει και οι βιομηχανίες συνεχίζουν να αναζητούν τρόπους ώστε να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους εις βάρος των καταναλωτών, που πληρώνουν περισσότερα για λιγότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της νέας λίστας είναι οι φτερούγες κοτόπουλου που πωλούνταν έναντι 3,53 ευρώ τα 720 γραμμάρια και στη συνέχεια έφτασαν να κοστίζουν 4,07 ευρώ τα 650 γραμμάρια. Βρεφικές πάνες των 28 τεμαχίων είχαν 7,10 ευρώ, ενώ τώρα τις βρίσκει ο καταναλωτής σε συσκευασία των 26 και τιμή 7,30 ευρώ. Αντίστοιχα, σοκολατούχο γάλα από 500 γραμμάρια μειώθηκε στα 450 γραμμάρια και η τιμή του αυξήθηκε από 1,42 ευρώ σε 1,71 ευρώ, ενώ στραγγιστό γιαούρτι από ένα κιλό το βρίσκει κανείς στα ράφια σε συσκευασία 900 γραμμαρίων και τιμή 3,98 ευρώ – 31 λεπτά ακριβότερο από πριν (3,67 ευρώ).

Καταναλωτές στην αντεπίθεση

Στον κυκεώνα των ανατιμήσεων (αποτέλεσμα και του πληθωρισμού – ρεκόρ) οι καταναλωτές δηλώνουν απροστάτευτοι από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς των αρμόδιων Αρχών. Γι’ αυτό και η Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος έχει αποφασίσει να περάσει στην αντεπίθεση, όπως εξηγεί ο πρόεδρός της Απόστολος Ραυτόπουλος. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ενωση προτίθεται να προχωρήσει σε αγωγές κατά των εταιρειών που παραβιάζουν τους κανόνες και προσπαθούν να παραπλανήσουν τους καταναλωτές. «Βρισκόμαστε σε συνεννόηση με τη νομική μας υπηρεσία και είμαστε στη φάση της διεργασίας, ώστε να κατατεθεί η μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία», εξηγεί ο Απόστολος Ραυτόπουλος.

Επιπλέον, κάνει λόγο για ασυνεννοησία στις τάξεις του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, καθώς – όπως υποστηρίζει – ο αρμόδιος υπουργός Αδωνις Γεωργιάδης στις 5 Οκτωβρίου 2022 δήλωσε ότι αυτό που κάνουν οι βιομηχανίες είναι παράνομο, την ώρα που ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος θεωρεί το αντίθετο.

Η Ενωση εκτιμά ότι χρειάζεται να ασκηθεί και σημαντική κοινοβουλευτική πίεση για να δοθούν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. «Εχουμε έρθει σε επαφή με τα κόμματα της μείζονος και ελάσσονος αντιπολίτευσης, ώστε να προχωρήσουν σε ερωτήσεις και να ζητήσουν από το υπουργείο λίστα προϊόντων στα οποία οι βιομηχανίες έχουν μειώσει το περιεχόμενο. Για τον λόγο αυτό θα υπάρξει και συνάντηση με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα».

Το επόμενο βήμα που σχεδιάζει η Ενωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδος είναι η δημοσιοποίηση στην ιστοσελίδα της όλων των ονομάτων εταιρειών – κολοσσών που έχουν μειώσει το περιεχόμενο στις συσκευασίες τους και έχουν αυξήσει τις τιμές τους, ώστε να τις γνωρίζουν οι καταναλωτές.

Από την πλευρά του, πάντως, ο πρόεδρος της Ενωσης Μικρών και Μεσαίων Σουπερμάρκετ Ελλάδας Γιάννης Πηλίδης αντικρούει ως αβάσιμα τα όσα ισχυρίζεται η Ενωση Καταναλωτών. «Δεν έχουν ιδέα καθώς δεν γνωρίζουν πώς λειτουργεί η αγορά», υποστηρίζει, συμπληρώνοντας ότι οι καταγγελίες δεν βασίζονται σε στοιχεία.

Το φαινόμενο shrinkflation

Απέναντι στις διαμαρτυρίες των καταναλωτών και τις παρεμβάσεις των ενώσεων που τους εκπροσωπούν, ο αρμόδιος γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή Σωτήρης Αναγνωστόπουλος επιμένει επίσης ότι το πρόβλημα δεν έχει τις διαστάσεις που του αποδίδονται. Μάλιστα, επισημαίνει ότι δεν κατανοούν την κίνηση της Ενωσης Καταναλωτών και αναμένουν να δουν τις διατάξεις στις οποίες θα βασιστούν στη μηνυτήρια αναφορά, καθώς, όπως λέει, σε όλον τον κόσμο υπάρχει το φαινόμενο shrinkflation, όπου οι συσκευασίες συρρικνώνονται αλλά οι τιμές παραμένουν ίδιες ή αυξάνονται.

«Στην Ελλάδα, επειδή υπάρχουν διατάξεις για την καταπολέμηση της αισχροκέρδειας, μπορεί να καταστεί παράνομη (σ.σ.: μια τέτοια πρακτική), αν η τιμή του νέου προϊόντος που έχει μειωμένη ποσότητα είναι τόσο υψηλή ώστε να ξεπερνά το μέγιστο περιθώριο κερδοφορίας που επιτρέπεται στις επιχειρήσεις. Ουσιαστικά, αυτό με το οποίο δουλεύαμε πριν από την έναρξη της πληθωριστικής κρίσης, που ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου του 2021. Βέβαια, όλα θα κριθούν στα δικαστήρια», λέει ο γενικός γραμματέας.

Επιπλέον, ο Σωτήρης Αναγνωστόπουλος επιμένει ότι αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι εταιρείες θέλουν να διατηρήσουν τα προϊόντα τους ελκυστικά, την ώρα που – κατά τη γνώμη του – η αισχροκέρδεια είναι πλέον σε πολύ χαμηλά επίπεδα καθώς αυτή τη στιγμή η Ελλάδα έχει 7,2 μέσο πληθωρισμό όταν στην ευρωζώνη είναι 2 μονάδες πάνω. «Ο αριθμός των εταιρειών που έχουν δεχθεί πρόστιμο είναι μεγάλος, αλλά είναι στη διακριτική ευχέρεια της επιχείρησης τι ποσότητες θα βάλει στις συσκευασίες εφόσον το επικοινωνεί με τον σωστό τρόπο», συνεχίζει ο ίδιος.

634.250 ευρώ πρόστιμα το 2022

Αλλωστε, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του υπουργείου Ανάπτυξης, το 2021 η επιβολή προστίμων σε επιχειρήσεις έφτασε τα 899.250 ευρώ, ενώ το 2022 τα 634.250 ευρώ. Ως προς τους ελέγχους, ο γενικός γραμματέας επιμένει ότι είναι πολλαπλάσιοι των παραβάσεων που έχουν σημειωθεί και αυτό δείχνει ότι υπάρχει ένα καλό επίπεδο συμμόρφωσης, αφού οι επιχειρήσεις προσάρμοσαν τα λογιστικά τους συστήματα με βάση τις διατάξεις περί αισχροκέρδειας. «Οι έλεγχοι μέσω των ψηφιακών εργαλείων αφορούσαν, σε πολλές περιπτώσεις, χιλιάδες κωδικούς προϊόντων, κάτι που είναι απολύτως αδύνατο να πετύχουν οι ελεγκτές με μολύβι και χαρτί».

Οσον αφορά το πρόβλημα με τις μικρότερες συσκευασίες, η εξήγηση που δίνει ο γενικός γραμματέας είναι ότι ένας καταναλωτής που αγόραζε μια συσκευασία των 100 γραμμαρίων καφέ, επειδή το συγκεκριμένο προϊόν ακρίβυνε, ενδεχομένως θα δοκίμαζε να πάει σε μια φθηνότερη ετικέτα. Ετσι, η εταιρεία προτιμά να δημιουργήσει μια συσκευασία που έχει μικρότερη ποσότητα, προκειμένου είτε να διατηρήσει την τιμή σε αυτά τα επίπεδα είτε να την αυξήσει λιγότερο από ό,τι αν την άφηνε στη συσκευασία των 100 γραμμαρίων. Τέλος, ο γενικός γραμματέας σημειώνει ότι «οι εταιρείες έχουν το τεκμήριο της αθωότητας γιατί αν αποδειχθεί στη συνέχεια ότι δεν ήταν σωστή η επιβολή προστίμου θα έχει γίνει ήδη ζημιά στις επιχειρήσεις».