Το Κονάκι του Γιδά στην Αλεξάνδρεια, κοντά στη Θεσσαλονίκη, ένα ιδιαίτερο δείγμα της όψιμης οθωμανικής αρχιτεκτονικής της Βόρειας Ελλάδας, βρίσκεται στον βραχύ κατάλογο με τους 11 υπό απειλή τόπους πολιτισμικής κληρονομιάς που καταρτίζουν τα τελευταία δέκα χρόνια η Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Το μνημείο υπήρξε εξοχική κατοικία του τοπικού γαιοκτήμονα και λειτουργούσε ως διοικητικό και κοινωνικό κέντρο της γαιοκτησίας. Το όνομά του συγκροτείται από τον τουρκικό όρο konak, που μπορεί να μεταφραστεί ως αρχοντικό, και το τοπωνύμιο Γιδάς, που αναφέρεται στο χωριό που υπήρξε η σημερινή πόλη της Αλεξάνδρειας. Πιθανότατα κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Το ύφος του μπορεί να ενταχθεί στην εποχή του οθωμανικού εκσυγχρονισμού και επιδεικνύει τις ικανότητες βαλκάνιων περιπλανώμενων τεχνιτών.  

Τα τελευταία 40 χρόνια έχει εγκαταλειφθεί και δεν υπήρξε καμία προστασία ή άλλη επέμβαση συντήρησής του, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό τμήμα του να καταρρεύσει και πλέον να βρίσκεται σε κατάσταση διάλυσης. Παρ’ όλ’ αυτά, διατηρεί όλα τα αρχικά χαρακτηριστικά του και η αποκατάστασή του είναι ακόμα εφικτή.

Στον ίδιο κατάλογο εμφανίζονται μνημεία και τοπία από το Βέλγιο, τη Βοζνία και Ερζεγοβίνη, τη Γεωργία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία, ενώ η χώρα μας τελευταία φορά που βρέθηκε στην εν λόγω λίστα ήταν το 2021 με πέντε νησιά που κινδυνεύουν από τις ανεμογεννήτριες. Ο τελικός κατάλογος των «7 Υπό Απειλή»  μνημείων και τόπων πολιτισμικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2023 θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο.