Οσμή από θειάφι, ανάγκη ελευθερίας

Ο πόλεμος έγινε κομμάτι της ζωής μας, όσο αδιανόητο κι αν παραμένει το ξέσπασμά του και οι συνέπειές του. Με μια φράση θα μπορούσαμε να πούμε: ο κόσμος μας δεν είναι όπως νομίζαμε. Οι εκτεταμένες συρράξεις δεν μπήκαν στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας», ούτε τα τεράστια άλματα της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας περιόρισαν την ωμή βία – τα εγκλήματα πολέμου, τα βασανιστήρια, τη χρήση των στρατιωτών και των αμάχων ως θηράματος. Παρά τον εκφυλισμό της δημοκρατίας ως «μοντέλου» και ως πρακτικής, τα βασικά στοιχεία της, δηλαδή η ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ανοιχτοί ορίζοντες, η διεθνής αλληλεγγύη, συνεχίζουν να έχουν νόημα – μάλιστα ο πόλεμος ενίσχυσε το νόημα αυτό, αλλά και το περιόρισε στα όρια της λεγόμενης «Δύσης». Η υπεροχή ισχύος αποδείχθηκε ότι δεν είναι η πιο κρίσιμη παράμετρος, ούτε σε καθαρά πολεμικό, ούτε στο γεωπολιτικό επίπεδο, όμως – και αυτή είναι η πιο σκληρή συνειδητοποίηση – το «κακό» συνεχίζει να έχει το πάνω χέρι: εκατόμβη νεκρών (τουλάχιστον 200.000 ρώσοι στρατιώτες και όχι πολύ λιγότεροι Ουκρανοί στα πεδία των μαχών και στις βομβαρδισμένες πόλεις) και μαζί απελευθέρωση των πιο άγριων ενστίκτων σε όλα τα πεδία. Εναν χρόνο μετά, η Ουκρανία, παρά την αναχαίτιση της εισβολής, τον ηρωισμό, τις στρατιωτικές νίκες και τον παγκόσμιο θαυμασμό, είναι μια κατεστραμμένη χώρα: 8 εκατομμύρια πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη (γύρω στα 5 εκατομμύρια έχουν ήδη βίζα προσωρινής παραμονής), διαλυμένες υποδομές και οικονομία. Βέβαια είναι μια χώρα που απέκτησε, σχεδόν σε μια νύχτα, εθνική συνείδηση, αναδείχθηκε, κυριολεκτικά μέσα από τις στάχτες, η κοινωνία των πολιτών, βρήκαν νόημα κι ενσάρκωση – ναι, κυρίως από ένα πρώην κωμικό ηθοποιό – οι θεσμοί, ομογενοποιήθηκαν οι περιοχές και οι πολίτες, ρωσόφωνοι και ουκρανικής καταγωγής, «δεξιοί» κι «αριστεροί», με ή χωρίς μνήμες της σοβιετικής ηγεμονίας. Η Ουκρανία, με τον βιαιότερο αλλά και συγχρόνως τον πιο ενσυνείδητο τρόπο, «εκδυτικίστηκε» και «εκδημοκρατίστηκε»: το 75% των πολιτών επιθυμεί συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο ΝΑΤΟ. Κι επειδή το πρώτο δεν μπορεί, για λόγους ουσίας αλλά και ισότητας, να γίνει άμεσα, η ένταξη στο ΝΑΤΟ φαντάζει ως απαραίτητη ανταμοιβή στον φόρο αίματος μιας ολόκληρης χώρας, αλλά και το μόνο απτό «σημάδι» αν όχι νίκης – κανείς δεν θα νικήσει -, τουλάχιστον επανοικοδόμησης της Ουκρανίας.