Ο σπαραγμός των ακατοίκητων ερειπίων

Στο βόρειο περιγιάλι της Κρήτης, λίγα χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο, υπάρχει από την εποχή του Ομήρου ένας τόπος που λέγεται Πάνορμο. Ψηλά βουνά που γκρεμίζονται στη θάλασσα. Ερειπωμένα σπίτια παραδομένα στα κύματα. Αρχαία τείχη στην άκρη της στεριάς. Και ο φάρος στο τέλος της μεγάλης βουνοκορφής, βαθιά στο θάρρος του πελάγου. Εκεί μεγάλωσα, εκεί με βρήκε η εφηβεία. Δεν έζησα την ακμή του Πανόρμου, προς το τέλος του 19ου αιώνα και ιδίως μέχρι τα μισά του εικοστού. Στην ενετική εποχή ήταν φρούριο με πολυσύχναστο λιμάνι και ανοιχτό μέτωπο στο πέλαγος. Ακόμα πιο παλιά, στον 5ο χριστιανικό αιώνα, οι κουρσάροι έκαναν επιδρομές και έπαιρναν λάφυρα. Εκείνου του αιώνα είναι η παλαιοχριστιανική βασιλική που κάηκε από τους πειρατές. Τα ερείπιά της στέκουν σε ύψωμα και μαρτυρούν το μέγεθός της. Επίνειο της αρχαίας Ελεύθερνας, το Πάνορμο ήταν επισκοπή και είχε αυτή τη λαμπρή τότε μητρόπολη. Παιδιά όταν ήμασταν πεζοπορούσαμε ίσαμε τον φάρο κι ακόμα πιο ψηλά, σε άλλη κορυφή, για να εξερευνήσουμε πέτρινα κτίσματα, ορατά από την παραλία. Οι αιώνες δεν τα ισοπέδωσαν. Μάθαμε πως από εκεί οι βιγλάτορες έκαναν φρυκτωρίες και έστελναν μηνύματα με τη φωτιά στους κατοίκους να κλειστούν μέσα στα τείχη αν το σινιάλο έδειχνε κίνδυνο.