Αποκλεισμός κομμάτων από τις εκλογές και τεχνάσματα για την καταστρατήγησή του

Με το άρθρο 102 του ν. 5019/2023 θεσπίστηκε απαγόρευση κατάρτισης συνδυασμών στις βουλευτικές εκλογές για κόμματα ή συνασπισμούς κομμάτων των οποίων ο πρόεδρος, ο γενικός γραμματέας, τα μέλη της διοικούσας επιτροπής, ο νόμιμος εκπρόσωπος ή η πραγματική ηγεσία του κόμματος (μονοπρόσωπη ή συλλογική), έχουν καταδικασθεί σε οποιονδήποτε βαθμό σε κάθειρξη για τα αδικήματα των κεφαλαίων 1-6 του Δεύτερου Βιβλίου του Ποινικού Κώδικα (εγκλήματα κατά των πολιτειακών και πολιτικών οργάνων, εγκλήματα κατά της δημόσιας τάξης κ.λπ.). Η απαγόρευση αυτή επεκτείνεται και σε κόμματα των οποίων υποψήφιοι βουλευτές, ιδρυτικά μέλη ή διατελέσαντες πρόεδροι έχουν καταδικασθεί σε οποιονδήποτε βαθμό για τα αδικήματα των άρθρων 134 ΠΚ (εσχάτη προδοσία), 187 ΠΚ (εγκληματική οργάνωση), 187Α ΠΚ (τρομοκρατικές πράξεις-τρομοκρατική οργάνωση). Οι διατάξεις αυτές δεν εισάγουν απαγόρευση κομμάτων και αναγκαστική διάλυσή τους κατά το πρότυπο του Parteiverbot αλλά «κώλυμα εκλογιμότητας» (disqualification) ορισμένων κομμάτων, που αποτελεί ένα πιο ήπιο μέτρο και αφορά αποκλειστικά τη δυνατότητα συμμετοχής τους στις εκλογές. Αλλωστε, η συγκεκριμένη ρύθμιση δεν εξαντλεί τις δυνατότητες του άρθρου 29 παρ.1 Συντ., το οποίο επιτρέπει και άλλες μορφές προληπτικού ή κατασταλτικού ελέγχου της «συνταγματικότητας» των πολιτικών κομμάτων, δηλαδή, στην ουσία του ελέγχου του δημοκρατικού χαρακτήρα της οργάνωσης και της δράσης τους (βλ. Χ. Ανθόπουλου, Πολιτικά κόμματα και Δημοκρατία, ΕφημΔΔ, 2/2015).