Η δημοκρατική οπισθοδρόμηση στην Ευρώπη συνεχίζεται και απαιτείται πολιτική βούληση για να διασφαλίσουμε ότι τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς και σε καθένα από τα κράτη – μέλη, δηλώνει η γενική γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης Μαρία Πεστσίνοβιτς Μπούριτς στη συνέντευξή της στα «ΝΕΑ» ενόψει της τέταρτης στην ιστορία του Συμβουλίου Συνόδου Κορυφής στις 16-17 Μαΐου στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας. Η Μαρία Πεστσίνοβιτς Μπούριτς μιλά επίσης για τις συμφωνίες που αναμένονται στη Σύνοδο, όπως για το Μητρώο Ζημιών για την υποστήριξη των θυμάτων της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία και μέτρα για τα παιδιά που επλήγησαν από τον πόλεμο, ενώ προαναγγέλλει νέες συνθήκες για την αντιμετώπιση κρίσιμων προκλήσεων, όπως τα περιβαλλοντικά εγκλήματα και η τεχνητή νοημοσύνη.

«Αυτή θα είναι μια ευκαιρία για τα σαράντα έξι κράτη – μέλη να δεσμευτούν εκ νέου στις αξίες και τα πρότυπα που ο οργανισμός προστατεύει και προωθεί στον κοινό μας νομικό χώρο. Αυτό σημαίνει πλήρη και γρήγορη εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και εκτέλεση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Επιπλέον, οι ηγέτες θα έχουν την ευκαιρία να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένες ενέργειες και προτεραιότητες που θα βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων σε ολόκληρη την ήπειρό μας. Η βάναυση, παράνομη και συνεχής επίθεση που εξαπέλυσε η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας έχει επηρεάσει βαθύτατα τη γεωπολιτική της Ευρώπης και του ευρύτερου κόσμου. Κάθε διεθνής οργανισμός πρέπει να είναι σαφής για τον τρόπο με τον οποίο θα προσαρμόσει τη δράση του ώστε να λαμβάνει υπόψη τις νέες πραγματικότητες και να διασφαλίζει την επιτυχία της πολυμερούς προσέγγισης σύμφωνα με την εντολή του. Το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν αποτελεί εξαίρεση», λέει η Μαρία Πεστσίνοβιτς Μπούριτς.

Μια μεγάλη ευκαιρία

Τι περιμένει από τους ηγέτες; «Πρώτον, αναμένω από τους ηγέτες να στηρίξουν την Ουκρανία και τον λαό της στην ηρωική τους αντίσταση στη ρωσική επιθετικότητα.

Η Σύνοδος Κορυφής αναμένεται να συμφωνήσει σε ένα Μητρώο Ζημιών ως πρώτο, απαραίτητο βήμα για έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό αποζημίωσης για την υποστήριξη των θυμάτων της βάναυσης ρωσικής επιθετικότητας. Αναμένουμε επίσης συμφωνία για μέτρα στήριξης των παιδιών που επλήγησαν από τον πόλεμο. Επίσης, η Σύνοδος Κορυφής θα είναι μια ευκαιρία για τους ηγέτες μας να αντιστρέψουν τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση που βλέπουμε στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε νέες προκλήσεις, όπως ο τρόπος εκμετάλλευσης της τεχνητής νοημοσύνης, αποτρέποντας ταυτόχρονα την κατάχρησή της, και οι κλιματικές κρίσεις».

Τη ρωτάμε ειδικότερα για τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, θέμα που αντιμετωπίζει στην ετήσια έκθεσή της που δημοσιεύτηκε στις 5 Μαΐου. «Δυστυχώς, δείχνει ότι, σε πολλούς τομείς, η δημοκρατική οπισθοδρόμηση συνεχίζεται, για παράδειγμα, στη βία κατά δημοσιογράφων, στους περιορισμούς που επιβάλλονται στην κοινωνία των πολιτών, στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ευρύτερα, και στο πολωμένο πολιτικό περιβάλλον όπου η ρητορική μίσους συνεχίζει να αυξάνεται τόσο online όσο και offline. Αυτές οι αρνητικές τάσεις δεν συναντώνται παντού και είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν επίσης θετικές εξελίξεις σε ορισμένα κράτη – μέλη. Απαιτείται πολιτική βούληση για να διασφαλίσουμε ότι τα πρότυπά μας εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς και σε καθένα από τα κράτη – μέλη. Εχουμε πρότυπα, συνθήκες, αποφάσεις του Δικαστηρίου του Στρασβούργου και έχουμε συστάσεις των εποπτικών και συμβουλευτικών οργάνων μας. Χρειαζόμαστε τις εθνικές Αρχές να τις μεταφράσουν πλήρως σε εθνικούς νόμους και πρακτικές», τονίζει. Ρωτάμε ειδικότερα αν ανησυχεί για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. «Η Ελλάδα είναι ένα πολύτιμο κράτος – μέλος που συμβάλλει ενεργά στο έργο μας. Οπως για κάθε κράτος – μέλος, όταν προκύπτουν προβλήματα, είμαστε εδώ για να υποστηρίξουμε τις Αρχές στην αντιμετώπισή τους σύμφωνα με τα πρότυπά μας», απαντά.

Η σημασία της λογοδοσίας

Σε σχέση με την ανάγκη να λογοδοτήσει η Ρωσία για τον πόλεμο λέει: «Το Συμβούλιο της Ευρώπης έκρινε τη Ρωσία υπεύθυνη για τις ενέργειές της στις 16 Μαρτίου 2022 όταν τα κράτη – μέλη την απέλασαν από τον οργανισμό. Κατανοούμε τη σημασία της λογοδοσίας γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη. Γι’ αυτό τώρα υποστηρίζουμε το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα στις έρευνες για εγκλήματα πολέμου και τις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προχωράμε ακόμη παραπέρα με το Μητρώο Ζημιών, που ανέφερα νωρίτερα. Είμαστε επίσης έτοιμοι να υποστηρίξουμε κάθε διεθνή προσπάθεια για τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου για το έγκλημα της επίθεσης. Επιπλέον, όσον αφορά τα παιδιά που τράπηκαν σε φυγή και βρίσκονται τώρα σε ένα από τα κράτη – μέλη μας, δημιουργούμε έναν μηχανισμό ανταλλαγής πληροφοριών για την ατομική τους κατάσταση. Οσον αφορά τα παιδιά που απήχθησαν και απελάθηκαν παράνομα στη Ρωσία, θα τη θεωρήσουμε υπόλογη βάσει της Σύμβασης Λανζαρότε κατά της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης παιδιών, στην οποία η Ρωσία εξακολουθεί να είναι συμβαλλόμενο μέρος και συνεπώς έχει υποχρεώσεις βάσει του διεθνούς δικαίου».

Μια νέα συνθήκη

Σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κλιματική κρίση και τις τεχνολογικές αλλαγές, η Μαρία Πεστσίνοβιτς Μπούριτς λέει: «Καθώς βλέπουμε την αυξανόμενη πρόκληση για τα ανθρώπινα δικαιώματα που θέτει η αυξημένη περιβαλλοντική υποβάθμιση και η κλιματική αλλαγή, αναλαμβάνουμε τώρα περαιτέρω δράση (σ.σ.: πέραν των υφιστάμενων συμβάσεων), συμπεριλαμβανομένης της διαπραγμάτευσης μιας νέας συνθήκης για την καταπολέμηση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων. Το βασικό ερώτημα είναι εάν το δικαίωμα σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον πρέπει να αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Τόσο τα εθνικά όσο και τα διεθνή δικαστήρια εκδικάζουν και θα συνεχίσουν να εκδικάζουν υποθέσεις για αυτό το θέμα. Τα κράτη – μέλη μπορούν είτε να αφήσουν τα δικαστήρια να αποφασίσουν την πολιτική μέσω της νομολογίας είτε να συντάξουν ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο που θα παρέχει το νομικό πλαίσιο εντός του οποίου θα πρέπει να λειτουργούν τα δικαστήρια. Οσον αφορά τις τεχνολογικές δράσεις, ανανεώθηκε πρόσφατα η Συνθήκη για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ατόμων, καθώς και η Σύμβαση για το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, η οποία είναι η μόνη συνθήκη στον κόσμο που ασχολείται με εγκλήματα που διαπράττονται σε, κατά ή μέσω συστημάτων υπολογιστών και ανανεώθηκε με πρωτόκολλο σχετικά με τα στοιχεία του cloud. Τώρα διαπραγματευόμαστε μια νέα συνθήκη για να διασφαλίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται προς όφελος όλων και δεν υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα».