Η ιστορία της σύγχρονης Αθήνας αποκαλύπτεται μέσα από τις υπόγειες στοές της: Τι συνάντησαν οι άνδρες του ΕΛΑΣ στη διαδρομή τους προς την επιχείρηση ανατίναξης του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία» τα Χριστούγεννα του 1944; Χρησιμοποίησε στ’ αλήθεια η «17 Νοέμβρη» τις υπόγειες στοές της Λουίζης Ριανκούρ; Τι συνδέει το υπόγειο της Μέρλιν με αυτό της οδού Ζαλοκώστα 7; Επικοινωνεί όντως η Βουλή με το Καταφύγιο της οδού Μουρούζη και ποια πορεία ακολούθησαν οι δράστες του μυστηριώδους ριφιφί του αιώνα στην Τράπεζα Εργασίας;

Τα ίχνη των γεγονότων που σημάδεψαν την πόλη τον τελευταίο αιώνα παραμένουν ζωντανά κάτω από τα πόδια των περαστικών. Για πρώτη φορά έρχονται στο φως μέσα από τα μάτια του έμπειρου σπηλαιολόγου Πάνου Δευτεραίου, ο οποίος έχει εξερευνήσει δεκάδες χιλιόμετρα της υπόγειας Αθήνας, έναν άγνωστο κόσμο με καταφύγια, κατακόμβες, αρχαία υδραγωγεία, μυστικές διόδους και στοές, και κατέγραψε τις εμπειρίες του σε ένα βιβλίο- ντοκουμέντο. «ΤΑ ΝΕΑ» παρουσιάζουν σήμερα αποσπάσματα από το βιβλίο «Υπόγεια Αθήνα – η πιο τεκμηριωμένη έρευνα για τα μυστικά που κρύβονται κάτω από την πρωτεύουσα» που κυκλοφόρησε χθες και αποτελεί το απόσταγμα μιας έρευνας 12 ετών μαζί με χάρτες, φωτογραφίες, ιστορικά στοιχεία και σπάνιες αφηγήσεις.

Αθήνα 1944: Η υπονόμευση του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία»

 

Τη διαδρομή των πρωταγωνιστών της ιστορικής «επιχείρησης των υπονόμων» που έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 1944 αναβιώνει βήμα βήμα στο βιβλίο του ο Πάνος Δευτεραίος. Ο ίδιος ακολούθησε τα χνάρια τους, εξερευνώντας τμήμα της διαδρομής που ξεκινά από το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ στο Μεταξουργείο, οκτώ δεκαετίες μετά. Γράφει: «Είχε ήδη σκοτεινιάσει όταν κατέβηκαν ένας ένας από το φορτηγό του ΕΛΑΣ, στην περιοχή του Προφήτη Δανιήλ. Ηταν παραμονή Χριστουγέννων του 1944. Ο οδηγός είχε σταματήσει στην άκρη του δρόμου, πολύ κοντά στην εκκλησία, όπου υπήρχε ένα φρεάτιο με σκάλα που κατέβαζε στους παλιούς υπονόμους. Η ποσότητα του δυναμίτη που είχε ήδη μεταφερθεί ως εκεί ήταν μεγάλη και η εντολή που τους είχε δοθεί ρητά και κατηγορηματικά έλεγε: «Απαγορεύεται να αποτύχετε!». Αφού μετακίνησαν το βαρύ μαντεμένιο καπάκι, χώθηκαν στα σκοτάδια των στοών που ανοίγονται κάτω από κεντρικές αρτηρίες και σοκάκια της πόλης, και εξαφανίστηκαν. Κατά την Κατοχή χρησιμοποιούσαν τις σκοτεινές, υγρές και βρώμικες αυτές γαλαρίες των υπονόμων ως μυστικές οδούς για να διαφεύγουν από τα μπλόκα και τις παγίδες της Γκεστάπο και της Βέρμαχτ. Τώρα είχε έρθει η ώρα να τις χρησιμοποιήσουν ξανά… Αν και υπήρχαν φαναράκια στα τοιχώματα, περπατούσαν σχεδόν στα τυφλά, ακολουθώντας σιωπηλά τον επικεφαλής ή τα βήματα των προπορευόμενων, οδηγούμενοι από το πάθος που είχαν για να εκπληρώσουν τη μεγάλη αποστολή. Υστερα από πολλές ώρες δύσκολης πορείας, έφτασαν υπογείως στο Σύνταγμα, κάτω από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία», όπου οι δυναμιτιστές τοποθέτησαν στα θεμέλια του κτίσματος τα εκρηκτικά που μετέφεραν οι πρώτοι. Βρίσκονταν ακριβώς κάτω από το κτίριο όπου στεγαζόταν η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου μαζί με το βρετανικό διοικητικό επιτελείο…». Παρότι το παράτολμο σχέδιο ολοκληρώθηκε με επιτυχία, η έκρηξη ματαιώθηκε λόγω της άφιξης του Τσόρτσιλ στην Αθήνα. Μέσα από σπάνιες μαρτυρίες και ντοκουμέντα και με σύμμαχο τη γνώση του για τις διακλαδώσεις των παλαιών υπονόμων της Αθήνας ο Πάνος Δευτεραίος ξετυλίγει συγκλονιστικές λεπτομέρειες της ιστορίας: «Αρκετό καιρό πριν ξεκινήσουν να κατεβαίνουν στους υπονόμους, οι πρωτεργάτες του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ είχαν προμηθευτεί το σχεδιάγραμμα των υπονόμων από τον αρχιμηχανικό του Δήμου Αθηναίων. Μελετώντας το διεξοδικά, κατέληξαν σε δύο εναλλακτικές υπόγειες διαδρομές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως το ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρεταννία”. Ξεκινώντας από εκεί όπου η κεντρική γαλαρία του Κυκλοβόρου κατέληγε στο ρέμα του Προφήτη Δανιήλ, η πρώτη διαδρομή ακολουθούσε την οδό Αχιλλέως, τη διακλάδωση της οδού Πλαταιών, διερχόταν από τον Κεραμεικό και το Μοναστηράκι, διέτρεχε υπογείως την Ερμού και έφτανε μέχρι τα θεμέλια του ξενοδοχείου. (…) Η δεύτερη διαδρομή διερχόταν κάτω από τις οδούς Δεληγιώργη, Ζήνωνος, Πειραιώς και Σταδίου, και κατέληγε επίσης στο ξενοδοχείο». Και η διήγηση συνεχίζεται…

Υπόνοιες για μυστική χρήση της στοάς της Λουίζης Ριανκούρ από τη «17 Νοέμβρη»

 

«Το περιβόητο φιάσκο με τη διαφυγή μελών της 17Ν έλαβε χώρα στην περιοχή της Λουίζης Ριανκούρ τον Μάρτιο του 1992, τότε που τα έργα του μετρό δεν είχαν ακόμη κόψει τη στοά του Αδριάνειου Υδραγωγείου. Ηταν η εποχή που η Αστυνομία έχανε συνεχώς μέσα απ’ τα χέρια της τα μέλη της οργάνωσης, και αυτή η άνεσή τους να εξαφανίζονται μετά τα χτυπήματα, παρά τις μεγάλες κινητοποιήσεις, είχε δημιουργήσει υποψίες και φήμες ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως χρησιμοποιούσαν υπόγειες διόδους για την απόκρυψη και διαφυγή τους» σημειώνει στο βιβλίο του ο Πάνος Δευτεραίος. «Αποκορύφωμα αποτέλεσε το λεγόμενο “φιάσκο της Λουίζης Ριανκούρ”. Η αστυνομία είχε στήσει ενέδρα κυρίως στην περιοχή γύρω από το Γηροκομείο Αθηνών, κάτω από το οποίο διέρχεται το υδραγωγείο (…), όμως τα μέλη της οργάνωσης κατόρθωσαν να διαφύγουν κυριολεκτικά μέσα απ’ τα χέρια των αστυνομικών. Το γεγονός, πάντως, ότι η στοά του Αδριάνειου πρέπει ακόμη να ήταν προσβάσιμη (από στόμια των φρεατίων) και δεν ήταν πλημμυρισμένη, μπορεί να υποστηρίξει την εκδοχή της υπόγειας διαφυγής, έστω για μερικές εκατοντάδες μέτρα, ή πολύ περισσότερο της απόκρυψης…» αναφέρει.

Το ανεξιχνίαστο «ριφιφί του αιώνα» στην Τράπεζα Εργασίας

 

Τα ίχνη του μεγάλου ριφιφί στην Τράπεζα Εργασίας επί της οδού Καλλιρρόης που συγκλόνισε την Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1992 είναι ακόμη ορατά στην υπόγεια Αθήνα. Κατάφερε να τα εντοπίσει πριν από μερικά χρόνια η ομάδα του Πάνου Δευτεραίου, ο οποίος περιγράφει αναλυτικά τη διαδρομή που ακολούθησαν οι δράστες της πιο κινηματογραφικής ληστείας που έζησε η πόλη. Μέσα από ένα τούνελ 25 μέτρων, οι ληστές διέρρηξαν 301 θυρίδες με λεία σημερινής αξίας 10 εκατ. ευρώ και παρότι επικηρύχθηκαν έναντι σημαντικού ποσού δεν βρέθηκαν ποτέ… «Το άνοιγμα του τούνελ που έσκαψαν το εντοπίζουμε υπογείως, στο επικλινές τοίχωμα της λιθόκτιστης κοίτης, δίπλα στο φρεάτιο πρόσβασης που βρίσκεται απέναντι από την τράπεζα. Εχει βέβαια σφραγιστεί – πρόχειρα πάντως -, προφανώς για λόγους ασφαλείας, αν και κάποιος έχει προσπαθήσει να ανοίξει μια οπή (λείπει ένα τούβλο), από την οποία βλέπουμε το κενό της σήραγγας των δραστών μέσα στο χώμα. (…) Αραγε τότε, μέσα στην καρδιά του χειμώνα, κατά την προετοιμασία για τη “δουλειά” τους μέσα στην υπόγεια κοίτη, οι “ειδικοί” είχαν συμπεριλάβει την πρόγνωση του καιρού στα σχέδιά τους ή απλά από τύχη δεν τους βρήκε φουσκωμένος ο Ιλισός στο διάβα του;» αναφέρεται μεταξύ άλλων στο βιβλίο. «Οι δράστες είχαν φροντίσει να μελετήσουν την πορεία της υπόγειας κοίτης διεξοδικά και είχαν προμηθευτεί όλα τα απαραίτητα για την επιχείρηση που καιρό σχεδίαζαν, καθώς και φόρμες όμοιες με αυτές του προσωπικού της ΕΥΔΑΠ. Ανοιξαν το μεταλλικό καπάκι και ο πρώτος άρχισε να κατεβαίνει από τα παλιά, σκουριασμένα σκαλοπάτια σχήματος Π που ήταν στερεωμένα στον τοίχο…».

Το διατηρητέο της οδού Ζαλοκώστα 7 και η δεύτερη «Μέρλιν» στο καταφύγιο του υπογείου

 

Αγνωστο στους πολλούς, το υπόγειο της πολυκατοικίας που βρίσκεται στην οδό Ζαλοκώστα 7 κρύβει ένα από τα μυστικά της σύγχρονης ιστορίας της Αθήνας. Στο υπόγειο του κτιρίου, που αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα του Μεσοπολέμου χαρακτηρισμένο ως μνημείο, «υπάρχει ένα τυπικό μικρό καταφύγιο πολυκατοικίας, επιφάνειας περίπου ογδόντα τετραγωνικών μέτρων, της εποχής του Μεταξά, που διαθέτει εγκαταστάσεις ηλεκτροφωτισμού και θωρακισμένες μεταλλικές πόρτες ελληνικής κατασκευής του εργοστασίου “ΘΕΡΜΙΣ”» γράφει ο Πάνος Δευτεραίος. Η πολυκατοικία επιτάχθηκε από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής και το υπόγειο μετατράπηκε σε χώρο βασανιστηρίων, σε αληθινό κολαστήριο για εκατοντάδες αγωνιστές, όπως συνέβη με τα υπόγεια της οδού Μέρλιν και της πλατείας Κοραή. Το κτίριο σήμερα ανήκει στον ΕΦΚΑ, δεν είναι επισκέψιμο από το κοινό, και η έρευνα στο υπόγειό του έγινε με χρήση ειδικής άδειας.