Τα θανατηφόρα κρούσματα στρεπτόκοκκου που καταγράφτηκαν στη χώρα μας εντός του 2023 σε συνδυασμό με το «σκληρό» πρόσωπο που εμφάνισε εφέτος (μετά την πανδημική κρίση) το συγκεκριμένο βακτήριο, αποτελούν κεντρικό θέμα συζήτησης στα παιδιατρικά ιατρεία. Οι ειδικοί σε κάθε περίπτωση εμφανίζονται ιδιαίτερα καθησυχαστικοί, επιμένοντας πως πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις ενώ παράλληλα εκφράζουν την ελπίδα πως η επόμενη χρονιά θα είναι πιο ήπια.

Υπό τα δεδομένα αυτά, το ένθετο «Υγεία» συγκεντρώνει από τους επίσημους φορείς και την επιστημονική κοινότητα τις πιο σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το τι πρέπει να γνωρίζουμε για τον στρεπτόκοκκο τύπου Α.

Τι είναι ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α;

Οπως σημειώνουν οι ειδικοί του ΕΟΔΥΥ, ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α, γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος ή GAS (Group A Streptococcus), είναι ένα βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει διάφορες λοιμώξεις στον άνθρωπο, συνήθως ήπιες αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρές, ακόμη και θανατηφόρες αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα. Σε ένα μικρό ποσοστό (1-5%) ατόμων το βακτήριο εντοπίζεται στον φάρυγγα ή το δέρμα τους ή και σε άλλα σημεία, χωρίς να νοσούν, αποτελούν δηλαδή αυτά τα άτομα υγιείς φορείς του βακτηρίου.

Πότε η φορεία εξελίσσεται σε νόσο;

«Η εξέλιξη από φορεία σε νόσο εξαρτάται από τα παθογονικά χαρακτηριστικά του στελέχους και από το γενετικό υπόστρωμα και την κατάσταση υγείας του ξενιστή», εξηγεί η Λουκία Ζέρβα, ιατρός βιοπαθολόγος, PhD, FCAP, αν. καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ.

Πώς μεταδίδεται;

Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται μέσω:

– Των μολυσμένων σταγονιδίων από τις εκκρίσεις ασθενών.

– Της επαφής με επιμολυσμένες επιφάνειες.

– Την επαφή με μολυσμένες δερματικές βλάβες ασθενών.

– Από υγιείς φορείς του βακτηρίου.

Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από άτομα που είναι συμπωματικά και νοσούν, παρά από υγιείς φορείς του βακτηρίου, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ.

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης;

– Η μικρή ηλικία. Η λοίμωξη συμβαίνει συχνότερα στα παιδιά, σύμφωνα με τη Λ. Ζέρβα, πιθανότατα λόγω έλλειψης προστατευτικής ανοσίας και ανωριμότητας του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε ανοσολογική ανεπάρκεια αποδίδεται και η συχνότερη εμφάνισή της στις μεγάλες ηλικίες, σε ανοσοκατασταλμένους ή σε σοβαρή χρόνια πάθηση.

– Η εποχή του χρόνου. Παρότι η λοίμωξη εμφανίζεται όλη τη διάρκεια του χρόνου, είναι συχνότερη τον χειμώνα και την αρχή της άνοιξης, πιθανότατα λόγω αυξημένου συγχρωτισμού.

Πώς εκδηλώνεται η λοίμωξη;

Ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α συνήθως προκαλεί λοιμώξεις όπως φαρυγγοαμυγδαλίτιδα (strep throat), πυρετό και δερματικό εξάνθημα γνωστό ως οστρακιά (scarlet fever), δερματικές λοιμώξεις όπως μολυσματικό κηρίο (impetigo) και κυτταρίτιδα (cellulitis), δηλαδή φλεγμονή της επιδερμίδας και του υποδόριου λίπους.

Πότε γίνεται επικίνδυνη;

Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως εξηγούν οι ειδικοί του ΕΟΔΥ), εάν η στρεπτοκοκκική λοίμωξη δεν θεραπευτεί με τα κατάλληλα αντιβιοτικά μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές όπως προσβολή των νεφρών (μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα) ή της καρδιάς (ρευματικός πυρετός). Σε σπάνιες περιπτώσεις, όπως εξηγούν οι ειδικοί του ΕΟΔΥ, ο στρεπτόκοκκος ομάδας Α μπορεί να προκαλέσει διεισδυτική νόσο στον άνθρωπο (iGAS-invasive Group A Streptococcus), δηλαδή πολύ σοβαρή λοίμωξη που χωρίς την κατάλληλη και άμεση αντιμετώπιση μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Μορφές διεισδυτικής νόσου του βακτηριδίου αποτελούν η νεκρωτική περιτονίτιδα (necrotizing fasciitis) και το στρεπτοκοκκικό σύνδρομο τοξικής καταπληξίας (Streptococcal Toxic Shock Syndrome).

Σε ποιες περιπτώσεις οι γονείς πρέπει να επικοινωνήσουν αμέσως με τον παιδίατρό τους;

Η στρεπτοκοκκική λοίμωξη από τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α πρέπει εγκαίρως να αντιμετωπίζεται με τα κατάλληλα αντιβιοτικά, ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης. Οπως σημειώνει η Λ. Ζέρβα, μη βελτίωση της συμπτωματολογίας ή η επιδείνωσή της υπό αντιβιοτική αγωγή σε εύλογο χρονικό διάστημα, αποτελούν κριτήρια άμεσης επικοινωνίας με τον θεράποντα ιατρό, ώστε να αξιολογήσει την εξέλιξη της νόσου.

Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης;

Τα μέτρα πρόληψης της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από τον πυογόνο στρεπτόκοκκο περιλαμβάνουν, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, τα εξής:

– Σωστή εφαρμογή των κανόνων υγιεινής και της υγιεινής των χεριών.

– Εφαρμογή των μέτρων ατομικής προστασίας.

– Αποφυγή του συγχρωτισμού και σωστό αερισμό των χώρων.

– Σωστή καθαριότητα και απολύμανση των επιφανειών και των συχνά χρησιμοποιούμενων αντικειμένων, σύμφωνα με τις οδηγίες των ειδικών.

– Περιορισμός των ατόμων που νοσούν σε κατ’ οίκον νοσηλεία, τουλάχιστον για ένα εικοσιτετράωρο μετά την έναρξη της αντιβιοτικής τους αγωγής.

Μήπως έχει αναδυθεί κάποιο πιο επικίνδυνο στέλεχος;

Μέχρι σήμερα, όπως διαβεβαιώνει ο ΕΟΔΥ, δεν προκύπτει εμφάνιση κάποιου νέου στελέχους στρεπτοκόκκου. Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι ευαίσθητος στα συνήθη αντιμικροβιακά. Οπως εντούτοις εξηγεί η παιδίατρος και αντιπρόεδρος της Ενωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής, Αννα Παρδάλη, φέτος ο στρεπτόκοκκος εμφανίζεται πιο βίαιος, όπως συνέβη και με τον ιό της γρίπης και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV). Αυτό πιθανώς να οφείλεται στο «ανοσιακό κενό» εξαιτίας των lockdowns εν μέσω πανδημίας και αφετέρου στο εξαντλημένο ανοσοποιητικό από τον «βομβαρδισμό» ιώσεων τους περασμένους μήνες.