Η άμεση και η έμμεση βλάβη στο μνημείο

Τα αρχαία θέατρα, όπως και όλα τα κτίσματα που διασώζονται στη χώρα μας και χρονολογούνται πριν από το 1830, χαρακτηρίζονται ως μνημεία, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία. Αυτό σημαίνει ότι ως προς τη χρήση τους υπάγονται σε ειδικές διατάξεις τις οποίες οι δημιουργοί και συντελεστές των προγραμματιζόμενων σε αυτά καλλιτεχνικών εκδηλώσεων υποχρεούνται να τηρούν. Επομένως οι καλλιτεχνικοί δημιουργοί που προτίθενται να χρησιμοποιήσουν το μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι η οποιαδήποτε «έμπνευσή» τους δεν είναι αυτονόητα πραγματοποιήσιμη, αφού ο χώρος αυτός, ως μνημείο, υπόκειται αυτομάτως σε ορισμένες δεσμεύσεις. Και δεν είναι πραγματοποιήσιμη όχι εξαιτίας κάποιου είδους λογοκρισίας, αλλά λόγω των δεσμεύσεων που επιβάλλει αυτό καθαυτό το μνημείο. Σε ένα μνημείο – που πολλοί επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν για να επωφεληθούν προφανώς από την αίγλη του – δεν επιτρέπεται π.χ. η οποιαδήποτε αλλοίωση της μορφής του με σύγχρονες «προσθήκες» ή η υποβάθμιση των αξιών που αυτό εκπέμπει, όπως δεν επιτρέπεται π.χ. η εμφάνιση «γυμνού» σε έναν ιερό χώρο. Οι δεσμεύσεις αυτές αυτονόητα αποβλέπουν στην προστασία του μνημείου από οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση βλάβη. Τι εννοούμε με το «άμεση βλάβη» είναι μάλλον σαφές∙ δεν συμβαίνει το ίδιο με το «έμμεση βλάβη». Τι είναι αυτό που θίγει με έμμεσο τρόπο ένα μνημείο, ο καθένας το αντιλαμβάνεται διαφορετικά, ανάλογα με το μορφωτικό του επίπεδο, τις ιδεολογικές και καλλιτεχνικές του ανησυχίες, τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, τις αξίες που ενστερνίζεται κ.ά. Είναι επίσης γεγονός ότι τα κριτήρια αυτά αλλάζουν από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο. Υπενθυμίζω π.χ. ότι στην αρχαία Εφεσο και στον χώρο του αρχαίου σταδίου διεξάγεται κάθε χρόνο φεστιβάλ καμηλομαχιών. Πρόκειται για χρήση που… μάλλον δεν συνάδει με τη λειτουργία του αρχαίου αυτού μνημείου.