Σφοδρότεροι, μεγαλύτεροι σε διάρκεια και πιο συχνοί θα είναι οι καύσωνες στην Ευρώπη τις επόμενες δεκαετίες, ενώ το κλίμα θα γίνεται θερμότερο, οι ξηρασίες χειρότερες, οι δασικές φωτιές πιο συχνές και μεγαλύτερες δηλώνει κατηγορηματικά ο Χανς Μάρτιν Φούσελ, εμπειρογνώμονας για την ευπάθεια και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA) μιλώντας στα «ΝΕΑ». Οι επιστημονικές επεξηγήσεις, που δίνει ο κ. Φούσελ, δείχνουν ότι όχι μόνο θα παραμείνουμε παγιδευμένοι στη νέα αυτή κανονικότητα για αρκετά χρόνια, αλλά ότι η κατάσταση θα γίνει ακόμη χειρότερη, καθώς εισερχόμαστε σε «αχαρτογράφητα νερά» πολύ νωρίτερα από το αναμενόμενο.

«Δεν αποτελούν έκπληξη οι ακραίες θερμοκρασίες των ημερών διότι δυστυχώς πρόκειται για μία σαφή τάση. Τα τελευταία χρόνια σχεδόν κάθε σεζόν έχουμε νέα ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας σε κάποια περιοχή της Ευρώπης. Υπάρχει σαφής τάση ότι οι καύσωνες θα γίνονται σφοδρότεροι, μεγαλύτερης διάρκειας και πιο συχνοί. Μπορεί στην Ευρώπη οι περισσότεροι καύσωνες, καθότι είναι ξεροί και όχι υγροί, όπως στην Ασία, να μην είναι τόσο θανατηφόροι, αλλά ο συνδυασμός τους με την ξηρασία είναι προβληματικός ειδικά για τη γεωργία, τα δάση, το κλίμα στα δάση, όπως γνωρίζετε καλά στην Ελλάδα, το νερό, την ενέργεια. Ο συνδυασμός σφοδρότερων καυσώνων και χειρότερης ξηρασίας θα συνεχίσει στο μέλλον. Θα εξαρτηθεί από το πώς θα προστατεύσουμε το περιβάλλον παγκοσμίως, αλλά για τις επόμενες δεκαετίες η τάση θα συνεχιστεί» λέει ο ειδικός του EEA.

Είναι η νέα κανονικότητα; «Ναι, αλλά η νέα κανονικότητα θα είναι ακόμη πιο διαφορετική από αυτό που βιώνουμε σήμερα, διότι δεν σταθεροποιούμαστε σε αυτή την κατάσταση. Το κλίμα θα γίνεται θερμότερο τουλάχιστον τις επόμενες δεκαετίες, διότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να καταγράφουν ρεκόρ, η συγκέντρωση του CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο, και ακόμη και αν σταματήσει η αύξηση, παραμένουν στην ατμόσφαιρα για δεκαετίες, αιώνες, οπότε είναι σαν να κάνουμε ελιγμούς σε ένα τεράστιο τάνκερ. Δεν μπορεί να σταματήσει από τη μια μέρα στην άλλη. Η συγκέντρωση του CO2 στην ατμόσφαιρα είναι σήμερα γύρω στα 420 ppm, ενώ το προβιομηχανικό επίπεδο ήταν 280, άρα είναι ήδη 50% υψηλότερη. Εχουν περάσει τουλάχιστον τρία ίσως και 10 εκατ. χρόνια από τότε που η γη είχε αυτή τη συγκέντρωση για τελευταία φορά» επισημαίνει.

Η Ευρώπη σπάει τα ρεκόρ

«Οταν μιλάμε για παγκόσμια περιβαλλοντική πολιτική μιλάμε για περιορισμό της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 ή 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο βάσει της συμφωνίας του Παρισιού. Η αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως κινείται ήδη κατά 1,1 με 1,2 βαθμό κατά μέσο όρο. Ομως, στην Ευρώπη η αύξηση είναι μεγαλύτερη, 2 βαθμούς κατά μέσο όρο. Οι ήπειροι ζεσταίνονται γρηγορότερα από τους ωκεανούς. Αν η θερμοκρασία αυξηθεί παγκοσμίως κατά 2 βαθμούς στην Ευρώπη ίσως αυτό να σημαίνει αύξηση κατά 4 βαθμούς και βλέπουμε σε μέρη της Ευρώπης ότι οι ακραίες θερμοκρασίες αυξάνουν γρηγορότερα από τις μέσες θερμοκρασίες» λέει, δίνοντας μια ζοφερή εικόνα του τι θα πρέπει να περιμένουμε. «Αλλά και ακόμη και με αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως κατά 1,1 ή 1,2 βαθμό η αύξηση θερμοκρασίας στους καύσωνες είναι μεγαλύτερη, διότι μπορεί να επιδεινωθεί από ξηρασίες, αλλαγές στις κατευθύνσεις των ανέμων. Μελέτη δείχνει ότι παρότι η καλοκαιρινή θερμοκρασία στη βορειοδυτική Ευρώπη έχει αυξηθεί κατά 1,5 ή 2 βαθμούς η θερμοκρασία στους καύσωνες έχει αυξηθεί κατά 3 βαθμούς, εξαιτίας και διαδρόμων ζεστού αέρα από τη νότια Ευρώπη ή την περιοχή της Σαχάρας.

Ξηρασίες και φωτιές

Οι χώρες της νότιας Ευρώπης είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε καύσωνες, διότι οι βασικές θερμοκρασίες είναι ήδη πιο υψηλές, οπότε η αύξηση της θερμοκρασίας στους καύσωνες εισέρχεται σε πιο επικίνδυνα επίπεδα. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης οι ξηρασίες. Αλλωστε οι δασικές φωτιές επηρεάζονται από συνδυασμό ζέστης, ξηρασίας, ανέμων, αλλά και τις παρεμβάσεις των ανθρώπων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι περισσότερες φωτιές στην Ευρώπη ξεκινούν από ανθρώπους τυχαία ή όχι. Οι δασικές πυρκαγιές είναι πλέον πιο συχνές» επεξηγεί. Πάντως, θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει μικρότερη «ευπάθεια» στους καύσωνες από ό,τι χώρες της βόρειας Ευρώπης, όπως η Δανία για παράδειγμα, όπου εδρεύσει ο EEA. «Αν ένας καύσωνας 40 βαθμών χτυπούσε τη Δανία θα σταματούσε η κοινωνική ζωή διότι δεν έχουμε συνηθίσει, δεν γνωρίζουμε τι να κάνουμε, δεν έχουμε την τεχνολογία και τους τρόπους προσαρμογής. Η καταστροφή θα ήταν μεγαλύτερη» λέει.

Οι κίνδυνοι έρχονται πιο γρήγορα

Βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά, τον ρωτάμε. «Σε κάποιο βαθμό βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Οπως είπα για τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα είμαστε ήδη σε αχαρτογράφητα νερά. Σε σχέση με τις δυνάμεις που προκαλούν την κλιματική αλλαγή είμαστε και εδώ σε αχαρτογράφητα νερά. Αν δούμε το κλίμα, όπου άνθισε ο πολιτισμός τα τελευταία οχτώ με 10 χιλιάδες χρόνια, πλησιάζουμε σε αχαρτογράφητα νερά, είμαστε στο άκρο του χώρου όπου έχουμε βιώσει την ανάπτυξη πολιτισμού. Είμαι ένας από τους συγγραφείς στη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) (διακυβερνητικό όργανο του ΟΗΕ για το κλίμα) και από το 2001 έχουμε αναπτύξει μια επισκόπηση υψηλών κινδύνων και πώς λειτουργούν. Αυτή δείχνει ότι πιο σοβαροί κίνδυνοι συνδεδεμένοι με το περιβάλλον προκύπτουν ολοένα και πιο νωρίς από ό,τι αρχικά αναμενόταν. Βλέπουμε τεράστιες δασικές φωτιές, που ήταν εκτός των αρχικών μοντέλων, έχουμε επίσης αποδείξεις ότι ακραίες βροχοπτώσεις αυξάνουν γρηγορότερα από τη μέση βροχόπτωση και δείχνουν ότι εισερχόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν».

Τα μέτρα που χρειάζονται

Τι μπορεί να γίνει; «Δεν μειώνουμε ακόμη τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται. Δεν αυξάνει απλά, αλλά επιταχύνεται. Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση θα πρέπει κάτι να χάσουμε για να γίνει κάτι άλλο. Αν υπάρχει λίγο νερό μπορεί να υπάρχουν την ίδια στιγμή βιομηχανία ή τουρισμός ή αγροτικές καλλιέργειες, που απαιτούν μεγάλη χρήση νερού; Πρέπει να υπάρχουν προτεραιότητες, με φυτείες που δεν χρειάζονται τόσο νερό, να υπάρχουν δυνατότητες να μεταφερθεί ο τουρισμός σε περιόδους που υπάρχει μεγαλύτερη ποσότητα νερού, να υπάρξει μέριμνα για την προστασία των πιο ευάλωτων. Χρειάζεται μίγμα μακροπρόθεσμου σχεδιασμού εκεί που βλέπουμε τις μακροπρόθεσμες αλλαγές. Πώς να ενθαρρύνουμε την καλύτερη χρήση των περιορισμένων ποσοτήτων νερού, πώς να υπάρξει διαχείριση των δασών από κατοίκους με προληπτικές πολιτικές, πώς θα χρησιμοποιηθεί μια περιοχή που έχει ήδη καεί. Και χρειάζονται επίσης εκστρατείες ενημέρωσης».