Οταν ο κόσμος φαντάζεται ένα κακό αφεντικό σε έναν εργασιακό χώρο, δημιουργεί στο μυαλό του εικόνες εκρήξεων θυμού, γελοιοποίησης, φωνών και εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Σκέφτεται σεξισμό, ρατσισμό, ομοφοβία και κουλτούρες φόβου.

Οπως όμως επισημαίνει στους «Financial Times» η δρ Γκρέις Λόρνταν, καθηγήτρια στο τμήμα ψυχολογικής και συμπεριφοριολογικής επιστήμης του London School of Economics, αυτός ο τύπος του παλιομοδίτη νταή δυσκολεύεται – ευτυχώς – ολοένα και περισσότερο να επιβιώσει στα υψηλότερα επίπεδα ενός οργανισμού.

Γιατί οι δυνάμεις της αγοράς ζητούν μάνατζερ με «υψηλή ενσυναίσθηση».

Που σημαίνει ανθρώπους που ενθαρρύνουν την ομάδα τους, προσφέρουν ίσες ευκαιρίες για πρόοδο και δημιουργούν ψυχολογικά ασφαλή περιβάλλοντα τα οποία επιτρέπουν και την αμφισβήτηση και τη διαφωνία. Αυτό όμως δεν σημαίνει, επισημαίνει η δρ Λόρνταν, πως τα κακά αφεντικά εξαφανίζονται – απλώς εξελίσσονται.

Αγνόηση και απομόνωση

Καθώς ο αυξημένος έλεγχος οδηγεί σε εξαφάνιση τα αφεντικά που είναι απροκάλυπτα νταήδες, εμφανίζεται ένας νέος τύπος αρνητικής περσόνας που μπορεί να μιμηθεί πειστικά τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη με ενσυναίσθηση.

Οπως και αυτός, έτσι και το σύγχρονο κακό αφεντικό είναι ευφραδής. Αντίθετα με αυτόν, ωστόσο, δεν κάνει πράξη τα λεγόμενά του. Ο νέος τύπος του αφεντικού – νταή ελέγχει τα συναισθήματά του και δεν έχει εκρήξεις. Χρησιμοποιεί ωστόσο περισσότερο διακριτικές και ύπουλες μορφές κακομεταχείρισης: αγνοεί και απομονώνει τους συναδέλφους που δεν συμπαθεί.

Τείνει περισσότερο να «βάζει στον πάγκο» παρά να φωνάζει. «Ξεχνάει» να προσκαλέσει συναδέλφους σε μίτινγκ, αντί να τους εξευτελίζει όταν διατυπώνουν κάποια ιδέα. Αγνοεί την προαγωγή τους, αντί να επιχειρηματολογήσει ανοιχτά εναντίον της.

Και φυσικά, αποφεύγει τις δύσκολες συζητήσεις για τη συμπεριφορά του.

Πρόκειται για άτομα με υπερφουσκωμένα «εγώ», που θέλουν να έχουν δίπλα τους αποκλειστικά ανθρώπους οι οποίοι συμφωνούν μαζί τους, και τείνουν να επιβάλλουν μία «καθρεφτοκρατία», προσλαμβάνοντας φίλους τους και άτομα που μοιράζονται την οπτική τους – ώστε να αποφεύγουν κάθε αμφισβήτηση. Αυτό σημαίνει όμως πως οι εργαζόμενοι που επηρεάζονται βρίσκονται με λιγότερες ευκαιρίες εξέλιξης, ή προαγωγής, νιώθουν ανασφάλεια για τη θέση τους στη δουλειά και τελικά, βλέπουν όλη τους την ψυχοσωματική κατάσταση να επηρεάζεται.

«Διακριτική» παρενόχληση

Αυτά τα σύγχρονα αφεντικά – νταήδες αποτελούν, για τη δρ Λόρνταν, μία ιδιαίτερη απειλή καθώς οι πιο διακριτικές μορφές παρενόχλησης έχουν λιγότερες πιθανότητες να ληφθούν σοβαρά από το τμήμα ανθρώπινου δυναμικού.

Χάρη στην έρευνά της στο LSE, βέβαια, η ίδια έχει εντοπίσει και άλλα αρχέτυπα κακών αφεντικών: τον εγωπαθή, έναν νάρκισσο και ανασφαλή μάνατζερ που δεν μπορεί να διαχειριστεί την αμφισβήτηση και δεν επιτρέπει στους εργαζόμενους να πετύχουν πράγματα αντίστοιχα ή και υψηλότερα από τα δικά του επιτεύγματα· τον μέτριο, που είναι οριακά ανίκανος επαγγελματικά, αλλά άριστος στο παιχνίδι της «εργασιακής πολιτικής»· αλλά και το υπερβολικά καλό αφεντικό, που βάζει τα χαμόγελα πάνω από την παραγωγικότητα και αποφεύγει τις δύσκολες συζητήσεις και τις προκλήσεις.

Πώς μπορείτε να το διαχειριστείτε

Για τη διαχείριση, σε κάθε περίπτωση, ενός προβληματικού αφεντικού, η δρ Λόρνταν έχει να δώσει τις εξής συμβουλές: Πάψτε να επικεντρώνεστε σε αυτό και αναζητήστε ευκαιρίες στον ευρύτερο οργανισμό ή εταιρεία.

Διευρύνετε τα δίκτυά σας και αναζητήστε εξωτερικές ευκαιρίες. Πάρτε – κυριολεκτικά – κάποια απόσταση: διασφαλίστε ένα γραφείο που δεν βρίσκεται μέσα στο οπτικό του πεδίο ή εργασθείτε από το σπίτι. Επίσης, βάλτε όρια ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική σας ζωή.

Και αν όλα αυτά δεν αποδειχθούν αρκετά, αναζητήστε ένα καλύτερο αφεντικό, κάπου αλλού. Ενα κακό αφεντικό, άλλωστε, ήταν ανέκαθεν και θα παραμείνει, παρά τον «εκσυγχρονισμό» του, ο συνηθέστερος λόγος για τον οποίο κάποιος εργαζόμενος αφήνει μια δουλειά.