Σχεδόν 40 χρόνια πριν, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πρωτοστατήσει στην «Πρωτοβουλία των Εξι», με ηγέτες από όλον τον κόσμο να δεσμεύονται υπέρ της προώθησης των ειρηνευτικών διαδικασιών μεταξύ των εμπόλεμων κρατών.

Η πρωτοβουλία για το περιβάλλον στην οποία πρωτοστατεί η Κατερίνα Σακελλαροπούλου μοιάζει σε επίπεδο συντονισμού με εκείνη την προσπάθεια του Παπανδρέου, γίνεται όμως σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει συμβολικό χαρακτήρα – λαμβάνεται, ενδεικτικά, μέσω της ομάδας Arraiolos, δηλαδή από έξι μη εκτελεστικούς αρχηγούς κρατών, ως καμπανάκι για την ανάγκη περιβαλλοντικής προστασίας της Μεσογείου.

Η ελληνίδα Πρόεδρος της Δημοκρατίας ένωσε τη φωνή της με τους ομολόγους της από την Ιταλία, την Κροατία, τη Μάλτα, τη Σλοβενία και την Πορτογαλία, δηλαδή από χώρες που έχουν από πρώτο χέρι βιώσει τις περιβαλλοντικές αλλαγές στον ευρωπαϊκό Νότο, με γνώμονα την κοινή πεποίθηση πως το περιβαλλοντικό ζήτημα, το οποίο γίνεται παραπάνω από εμφανές αυτό το καλοκαίρι στην Μεσόγειο, υπερβαίνει οποιαδήποτε εθνική και πολιτική στρατηγική.

«Δεν υπάρχει πλέον χρόνος για καθυστερήσεις, ούτε για συμβιβασμούς για πολιτικούς ή οικονομικούς λόγους.

Υφίσταται επιτακτική ανάγκη για δράση και ανάληψη αποτελεσματικών πρωτοβουλιών επειγόντως. Ολες οι χώρες της Μεσογείου πρέπει να αναλάβουν συντονισμένη δράση και να αντιδράσουν, να προχωρήσουν σε μια συλλογική προσπάθεια ανάσχεσης και αντιστροφής των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.

Είναι χρέος όλων μας να πιέσουμε προς αυτή την κατεύθυνση και να υιοθετήσουμε συγκεκριμένες πολιτικές σε αυτό το εγχείρημα», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην κοινή δήλωση των «Εξι», με τη σημείωση πως οι υπογράφοντες Πρόεδροι δεσμεύονται ότι θα στηρίξουν κάθε πρωτοβουλία κοινής δράσης, απευθύνοντας έκκληση στην ΕΕ, σε άλλα μεσογειακά κράτη και στη διεθνή κοινότητα να διατηρήσουν αυτό το ζήτημα «ψηλά στην πολιτική τους ατζέντα».

Και αυτή η δέσμευση η κλιματική κρίση να επανέρχεται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, έχει το δικό της ενδιαφέρον, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη το νομοσχέδιο που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από μερικές εβδομάδες για την επαναφορά των οικοσυστημάτων έως το 2030 – παρά το επίσημο «όχι» του ΕΛΚ. Υπό μια έννοια, δείχνει ότι ο ευρωπαϊκός Νότος δεν γυρνάει την πλάτη στην περιβαλλοντική πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει τα χρόνια που έρχονται.

Η αρχή

Το πρώτο βήμα αυτού του κοινού βηματισμού για το περιβάλλον μπορεί να τοποθετηθεί χρονικά τον Οκτώβριο του 2019: στη συνάντηση που είχαν στην Ελλάδα, οι αρχηγοί κρατών που συμμετέχουν στην ομάδα Arraiolos είχαν υπογράψει τη Διακήρυξη των Αθηνών, η οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης ως μια από τις προκλήσεις της εποχής που δεν σταματούν σε εθνικά σύνορα, για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτείται τα μέλη της ΕΕ να συνεργαστούν ως ισότιμοι εταίροι, σε θεσμικό επίπεδο.

Ο Ματαρέλα

Ο συντονισμός για την περιβαλλοντική προστασία της Μεσογείου ωστόσο έχει τον πυρήνα του στην επικοινωνία μεταξύ της Σακελλαροπούλου και του Ιταλού Σέρτζιο Ματαρέλα, όταν η Ελλάδα σε συνθήκες ακραίου καύσωνα είχε να αντιμετωπίσει πολλαπλά μέτωπα πυρκαγιάς και η Ιταλία είχε τα ίδια προβλήματα στον Νότο, αλλά ταυτόχρονα πλημμύρες στον Βορρά. Οι Σακελλαροπούλου και Ματαρέλα είναι εξίσου ευαισθητοποιημένοι σε ζητήματα περιβάλλοντος, εξού και σε εκείνη την πρώτη επαφή συμφώνησαν πως η Ελλάδα και η Ιταλία μπορούν να συγκροτήσουν κοινό μέτωπο για την ευαισθητοποίηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε θέματα περιβάλλοντος – τότε συμφώνησαν να ενημερώσουν και να επιδιώξουν τη σύμπραξη των ομολόγων τους, κινητοποίηση που οδήγησε στην κοινή δήλωση των «Εξι» το πρωί της Πέμπτης. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης θα τεθεί επί τάπητος και στην επόμενη συνάντηση των Arraiolos, που αναμένεται να γίνει στο Πόρτο της Πορτογαλίας.

Ο κρυφός άσος 

Οι πρωτοβουλίες της Σακελλαροπούλου για τον αντίκτυπο της περιβαλλοντικής κρίσης στη Μεσόγειο δεν σταματούν εκεί – δείχνοντας πως αυτή η κινητοποίηση ενδιαφέρει την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και σε επίπεδο παρακαταθήκης. Διαβάζοντας τις παρεμβάσεις του αμερικανού θεωρητικού και οικονομικού αναλυτή Τζέρεμι Ρίφκιν, στις οποίες περιγράφει τη Μεσόγειο ως «το καναρίνι στο ορυχείο» (υπονοώντας πως ό,τι συμβεί εκεί θα συμβεί μετά και στον υπόλοιπο πλανήτη), η Σακελλαροπούλου τον κάλεσε στο τηλέφωνο για να συζητήσουν και να τον προσκαλέσει στην Ελλάδα.

Εκείνος μάλλον σοκαρίστηκε όταν συνειδητοποίησε ότι στην απέναντι πλευρά του ακουστικού βρισκόταν η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενώ ακούγοντας για την πρωτοβουλία των «Εξι» έκανε λόγο για ένα μήνυμα που υπερβαίνει την πολιτική και τη σημασία που έχει η υιοθέτησή του από πρόσωπα κύρους εντός της ΕΕ. Ο Ρίφκιν, που αναγνωρίζει, όπως και όλοι οι συμμετέχοντες στην πρωτοβουλία, πως τα θέματα περιβάλλοντος ενίοτε θεωρούνται «αντιαναπτυξιακά», μιλάει εδώ και καιρό για τη σημασία που έχει ένα νέο είδους διακυβέρνησης, στο οποίο θα κυριαρχούν τα οικολογικά χαρακτηριστικά, μέσω διαπεριφερειακής συνεννόησης και συνεργασίας.