Ο Γκιλγκαμές, ο θρυλικός βασιλιάς της αρχαίας Μεσοποταμίας, θεωρείται ευρέως ως ο πρώτος λογοτεχνικός ήρωας στον κόσμο. Μήπως όμως υπάρχει και μια άλλη μορφή, εξίσου χαρισματική, πολύ λιγότερο γνωστή, αλλά με ισχυρότερη αξίωση για τον τίτλο; Και μήπως μάλιστα πρόκειται για γυναίκα;

Σύμφωνα με την παράδοση, ο βασιλιάς Γκιλγκαμές έγινε θρύλος και τα κατορθώματά του – η περιπέτειά του σε ένα δάσος με κέδρους, η αναζήτηση της αθανασίας, η στενή φιλία του με έναν άνθρωπο σε άγρια κατάσταση – διαδόθηκαν μέσω της προφορικής παράδοσης και αργότερα καταγράφηκαν σε πήλινες πινακίδες.

Περί το 1500 π.Χ., οι ιστορίες αυτές συγκεντρώθηκαν στο Επος του Γκιλγκαμές, το οποίο προηγείται κατά πολύ των ομηρικών επών και θεωρείται ως το παλαιότερο σωζόμενο λογοτεχνικό έργο. Κι επομένως ο Γκιλγκαμές είναι ο πρώτος λογοτεχνικός ήρωας.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος αυτής της θεωρίας αμφισβητείται με μια πιο προσεκτική εξέταση των κειμένων, σύμφωνα με την καθηγήτρια κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, Εμιλι Γουίλσον.

Και ρίχνει φως στη θεά του έρωτα και του πολέμου των Σουμερίων, την Ινάνα, σε άρθρο της στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» με αφορμή το βιβλίο της «Ινάνα» που κυκλοφόρησε την 1η Αυγούστου από τις εκδόσεις Titan.

Η Iνάνα είναι ελάχιστα γνωστή σήμερα, αλλά στην αυγή του πολιτισμού ήταν εξαιρετικά σημαντική. Εξελίχθηκε αργότερα ως Ιστάρ, ιδιότητες της οποίας εν συνεχεία οικειοποιήθηκε η Αφροδίτη.

Οι μύθοι

Παρούσα στο έπος του Γκιλγκαμές, η Ινάνα εμφανίζεται οργισμένη από την άρνηση του ήρωα να την παντρευτεί, ενώ σε άλλο μύθο κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο, βρίσκει φρικτό θάνατο και ανασταίνεται.

Οι ιστορίες για την Ινάνα είναι πολλές, επικές και, κατά την άποψη της Γουίλσον, κατατάσσονται μετά βεβαιότητος στην κατηγορία των λογοτεχνικών κειμένων. Οι γραπτές αναφορές σε αυτές χρονολογούνται την ίδια εποχή με τις πρώτες ιστορίες του Γκιλγκαμές, περίπου το 1800 π.Χ. Θα μπορούσε, λοιπόν, να είναι η πρώτη ηρωίδα της λογοτεχνίας εξίσου με εκείνον.

Τι συμβαίνει όμως αν οι μύθοι που συνδέονται μαζί της στην προφορική τους εκδοχή είναι παλαιότεροι;

Το όνομά της εμφανίζεται για πρώτη φορά σε ένα αγγείο περίπου το 3000 π.Χ., πολύ πριν από την πρώτη αναφορά του Γκιλγκαμές, γεγονός που μαρτυρά ότι ήταν ήδη γνωστή, σύμφωνα με την επίκουρη καθηγήτρια, ειδική στον πολιτισμό των Σουμερίων, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Τζάνα Μάτουζακ, αλλά δηλώνει ότι ενώ τα στοιχεία δείχνουν πως η Ινάνα εμφανίζεται πριν από τον Γκιλγκαμές δεν μπορεί να υποστηρίξει με απόλυτη βεβαιότητα τη θέση αυτή.

Σχετίζει δε την κάθοδο της θεάς στον Κάτω Κόσμο με την προσωρινή απουσία του πλανήτη Αφροδίτη από τον νυχτερινό ουρανό και υποθέτει ότι ο συγκεκριμένος μύθος συνδέεται με το φαινόμενο αυτό.

Στην ερώτηση αν υπάρχουν άλλα πρόσωπα που γεννήθηκαν στην αυγή της Ιστορίας και θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τη θέση του πρώτου λογοτεχνικού ήρωα απαντά «μάλλον όχι», επιτρέποντας στη Γουίλσον να καταλήξει στο συμπέρασμα πως είναι πολύ πιθανό η Ινάνα να υπήρξε ο πρώτος λογοτεχνικός ήρωας.