Αντίδοτο στην παρακμή

Με τον Ν. 1622/1986 εισήχθη στη χώρα μας ο θεσμός του «δημοκρατικού προγραμματισμού» που καθιέρωνε την ενεργό συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης στην κατάρτιση και την εφαρμογή προγραμμάτων περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης. Καθώς προωθούσε τη συστημική συνεργασία διαφορετικών διοικητικών επιπέδων, ήταν η πρώτη ουσιαστικά απόπειρα «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» στη χώρα μας, που υποκαταστάθηκε, όμως, γρήγορα από το κοινοτικό Σύστημα Διαχείρισης των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, το οποίο απορρόφησε όλες τις «λειτουργίες διακυβέρνησης» (προγραμματισμός, υλοποίηση, παρακολούθηση, αξιολόγηση), περιθωριοποιώντας πολιτικά και επιχειρησιακά τα εργαλεία του «δημοκρατικού προγραμματισμού». Εκτοτε, παρά τις προσπάθειες για εξορθολογισμό του καθεστώτος των Δημοσίων Επενδύσεων, δεν επιδιώχθηκε ποτέ ο εκδημοκρατισμός ή η αποκέντρωση του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Οι απλές διαχειριστικές λειτουργίες εκτόπισαν έτσι οριστικά αυτές του αναπτυξιακού προγραμματισμού με πρώτο «θύμα» την Αυτοδιοίκηση, καθώς τα έργα και οι δράσεις των ΟΤΑ αποφασίζονται από την Κεντρική Διοίκηση με γνώμονα την «επιλεξιμότητα» των δαπανών και τις προτεραιότητες της ενωσιακής γραφειοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η ΚΕΔΕ την τελευταία 15ετία προτείνει συστηματικά την επικαιροποίηση του πλαισίου για τον «δημοκρατικό προγραμματισμό», προτάσσοντας καινοτομίες, όπως τα «Τοπικά Κοινωνικά Συμβόλαια», που θα προκύπτουν από δομημένο αναπτυξιακό διάλογο, ο «συμμετοχικός προϋπολογισμός», αλλά και ο θεσμός των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των ΟΤΑ που προσέκρουσε στην ανεπαρκή σύνδεσή τους με τα συγχρηματοδοτούμενα έργα και την ανυπαρξία «εταιρικής σχέσης» υπουργείων – Αυτοδιοίκησης. Μιας σχέσης που δεν ιδρύεται, βεβαίως, με μονομερείς νομοθετικές πρωτοβουλίες των υπουργείων – «silos», αλλά με θεσμοθέτηση ισχυρών «μεικτών» οργάνων περιφερειακής ανάπτυξης αλλά και διαβαθμιδικής συνεργασίας υπό την πολιτική εποπτεία του Κέντρου Διακυβέρνησης. Οι αναβαθμισμένες διαδικασίες «δημοκρατικού προγραμματισμού» θα μπορούσαν να μετατρέψουν αφενός την απαίτηση για τεκμηρίωση των αναπτυξιακών προτάσεων από γραφειοκρατική αγγαρεία για την εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων σε «εταιρική διάδραση» (ΕΕ, Κράτος, Αποκέντρωση, Αυτοδιοίκηση, πολίτες) και αφετέρου τις άκαμπτες ιεραρχίες του συγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης σε αυθεντικές σχέσεις επικουρικότητας, που θα υποστηρίζονται από τα μη ιεραρχικά δικτυακά σχήματα των σύγχρονων ΤΠΕ.