Μπαχ: «Η τέχνη της φούγκας», New Collegium, Claudio Ribeiro, Ramée / Les Recreations, Ricercar

Το πιο δυσπρόσιτο, το πιο γεμάτο με (μα και περιβαλλόμενο από) μυστήρια και άλυτα αινίγματα, που χωρίς δυσκολία θα μπορούσαν να γίνουν το σενάριο ακόμα και ενός σπουδαίου φιλμ νουάρ, αλλά και το πιο μεγαλειώδες ορχηστρικό έργο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ με το οποίο έφτανε πια προς το τέλος της πνευματικής και φυσικής του ζωής: «Η τέχνη της φούγκας». Και, ασφαλώς, το έργο που για όλους αυτούς τους λόγους έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των μουσικών όλων σχεδόν των κατηγοριών επί ατελείωτα χρόνια και αμέτρητοι από αυτούς έχουν επιχειρήσει να «αναμετρηθούν μαζί του, σε περίπου επίσης αμέτρητες μεταφραστικές εκδοχές του, όπως απλώς ενδεικτικά μπορεί να σημειώσει κανείς: για τσέμπαλο, για δύο τσέμπαλα, για πιάνο, για δύο πιάνα, για πιάνο σε τέσσερα χέρια, για τρίο εγχόρδων, για κουαρτέτο εγχόρδων, για μικρό σύνολο εγχόρδων, για ορχήστρα εγχόρδων, για ορχήστρα δωματίου, για συμφωνική ορχήστρα, για διάφορους συνδυασμούς πνευστών ή / και εγχόρδων και πνευστών, για «υπερορχήστρα» βαγκνερικού τύπου (όπως λ.χ. η ιδιοφυής μεταγραφή του Λούκας Φος) και, τέλος πάντων, περίπου για ό,τι μπορεί και δεν μπορεί να φανταστεί κανείς.

Το γεγονός αυτό, που δεν έχει ανάλογό του (εκτός ίσως ως έναν βαθμό από τις «Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ», και πάλι του Μπαχ), δείχνει ξεκάθαρα την απόλυτα μοναδική θέση της «Τέχνης της φούγκας» στην ιστορία της μουσικής. Που το να την ερμηνεύσει κανείς στην ολότητά της ξεπερνάει κατά πολύ και τον χώρο που εδώ είναι διαθέσιμος, αλλά αναμφίβολα και τις δυνατότητες του γράφοντος: μιλάμε, είπαμε, για το μεγαλύτερο ορχηστρικό κείμενο του «πατριάρχη» της μουσικής… Εκείνο όμως που θα έπρεπε να σημειωθεί είναι ότι πρόκειται για ένα έργο με απόλυτα «μαθηματική» φύση, το οποίο, την ίδια στιγμή, είναι και ένα από τα πιο ισχυρά της μουσικής σε παραγωγή αισθήματος για τον ακροατή του: κατά συνέπεια, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα κορυφαίο επίτευγμα γιατί φτάνει την τέχνη των ήχων στα ακρότατα σημεία της: πετυχαίνει να ενώσει τη νοητική με την αισθαντική πληρότητα και να απευθυνθεί στην ολότητα του ανθρώπου. Είναι η μουσική στην πιο καθολική, ολιστική, πλήρη και απόλυτη εκδοχή της. Και αυτό τα λέει όλα.

Οι δύο αυτές πολύ πρόσφατες ηχογραφήσεις προσεγγίζουν το έργο μέσα από εντελώς διαφορετικούς δρόμους, όπως σχεδόν πάντοτε συμβαίνει με την «Τέχνη της φούγκας». «Καλύτερος;» και «χειρότερος;» – μακριά από εδώ μια τέτοια επιδερμική στα όρια της ανοησίας προσέγγιση: μακάρι ο ακροατής να θελήσει να τις ακούσει αμφότερες, όπως και πολλές άλλες, και να αποφασίσει εκείνος ποια απευθύνεται πληρέστερα στη δική του, πλέον, μοναδικότητα: γιατί αυτός είναι τελικά ο στόχος.