Οταν το 2007 ο Μπράιαν Τσέσκι και ο Τζο Τζέμπια αποφάσισαν να παρέχουν το φουσκωτό στρώμα του σαλονιού τους στο Σαν Φρανσίσκο και ένα απλό πρωινό έναντι πληρωμής, δύσκολα θα μπορούσαν να πιστέψουν ότι έθεταν τις βάσεις για τη δημιουργία μιας οικονομικής αυτοκρατορίας δισεκατομμυρίων που έχει μεταλλάξει την τουριστική βιομηχανία αλλά και ολόκληρες μεγαλουπόλεις.

Το Airbnb βρήκε, μάλιστα, στην Ελλάδα μια μεγάλη και προσοδοφόρα αγορά χάρη σε μια σειρά από παράγοντες. Η βραχυχρόνια μίσθωση ακινήτων έχει φέρει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις σε αστικά κέντρα, σε τουριστικούς προορισμούς, αλλά και σε «απάτητες» γωνιές της χώρας. Ενδεικτικός του εύφορου κλίματος – ή της παντελούς απουσίας ρυθμιστικών κανόνων – είναι ότι ο τζίρος της οικονομίας του Airbnb στην Ελλάδα αναμένεται να αγγίξει τα 4 δισ. ευρώ φέτος.

100.000 δωμάτια

«Την περίοδο που αναπτυσσόταν ραγδαία το Airbnb, η ιδιοκτησία στην Ελλάδα είχε αρχίσει να μετατρέπεται σε βάρος» επισημαίνει, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η Εύα Παπατζανή, διδάκτωρ Κοινωνικής Γεωγραφίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και συγγραφέας του βιβλίου «Το Airbnb στην πόλη: Ευκαιρία ή απειλή».

Το 2018, όταν δημιουργήθηκε το μητρώο βραχυχρόνιας διαμονής, η οικονομία του Airbnb υπολογιζόταν περί τα 180 εκατ. ευρώ. «Το 2022, ο τζίρος είχε ανέβει στα 3,3 δισ. ευρώ, ενώ φέτος αναμένεται να αγγίξει τα 4 δισ. ευρώ» λέει από την πλευρά του ο Ανδρέας Χίου, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαχειριστών Ακινήτων (ΠΑΣΥΔΑ), ο οποίος εκπροσωπεί 6.500 ιδιοκτήτες και εταιρείες διαχείρισης ακινήτων που δραστηριοποιούνται στις εν λόγω πλατφόρμες. Σημειώνεται πως στο ποσό αυτό συμπεριλαμβάνονται και δραστηριότητες όπως οι ανακαινίσεις κτιρίων αλλά και η καθαριότητα.

Στο Airbnb υπολογίζεται πως διατίθενται περί τα 100.000 δωμάτια, διαμερίσματα και σπίτια ανά την Ελλάδα. Μόνο το κέντρο της Αθήνας αριθμεί 12.345 καταχωρίσεις στην πλατφόρμα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα Inside Airbnb που παρακολουθεί το φαινόμενο του Airbnb παγκοσμίως. Στη Θεσσαλονίκη, οι καταχωρίσεις ανέρχονται σε 3.717, στην Κρήτη βρίσκουμε 25.425 καταχωρίσεις συνολικά, ενώ στην Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου, με προεξάρχουσες τις νήσους των Κυκλάδων, ο αριθμός εκτοξεύεται στις 32.186.

Η περίπτωση της Αθήνας

Αν και η ανάπτυξη της πλατφόρμας σε παραθαλάσσιους τουριστικούς προορισμούς είναι εντυπωσιακή, η πρωτεύουσα είναι αυτή που βρίσκεται στο επίκεντρο της διαμάχης γύρω από το Airbnb. Η επέκταση της βραχυχρόνιας μίσθωσης στο κέντρο της πόλης έχει δημιουργήσει σε πολλούς τον φόβο της εκτόξευσης των ενοικίων αλλά και της αλλοτρίωσης της ταυτότητας της πόλης. «Ενα ιστορικό κεκτημένο της Αθήνας που την ξεχωρίζει θετικά από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις είναι η μείξη των λειτουργιών και των δραστηριοτήτων της πόλης, η οποία αντικατοπτρίζεται και στον πληθυσμό της: Εχουμε μεικτές γειτονιές, όπου δεν κυριαρχούν συγκεκριμένες ομάδες. Δεν υπάρχει ζωνοποίηση, αλλά ποικιλότητα που συμπεριλαμβάνει τον μόνιμο κάτοικο, τον μετανάστη, τον τουρίστα» περιγράφει η Εύα Παπατζανή και προειδοποιεί: «Μέσα από τις διαδικασίες που έφεραν το Airbnb και η γενικότερη αύξηση των επενδύσεων στα ακίνητα με κερδοσκοπικούς όρους φαίνεται πως απειλείται αυτός ο χαρακτήρας».

Πράγματι, σε συγκεκριμένες – κεντρικές – γειτονιές της πρωτεύουσας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Κουκάκι, η παρουσία του Airbnb έχει γίνει κάτι παραπάνω από αισθητή, με αποτέλεσμα αρκετοί μόνιμοι κάτοικοι να εγκαταλείψουν τις γειτονιές τους, είτε βάζοντας τα διαμερίσματά τους στις πλατφόρμες και νοικιάζοντας άλλα ακίνητα, είτε πουλώντας τα – συχνά σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη βραχυχρόνια μίσθωση.

Στο Κουκάκι βρίσκουμε 1.072 καταχωρίσεις στο Airbnb, βάσει των στοιχείων του Inside Airbnb. Εξ αυτών, τα 492 διαθέσιμα δωμάτια/ διαμερίσματα παραχωρούνται από ιδιώτες με 1-3 καταχωρίσεις στην πλατφόρμα, ενώ τα υπόλοιπα 580 παραχωρούνται από χρήστες με 4 ή περισσότερες καταχωρίσεις, παραπέμποντας προφανώς σε εταιρείες.

Το ιστορικό κέντρο (εμπορικό τρίγωνο – Πλάκα) αποτελεί, δίχως έκπληξη, την περιοχή με τις πιο πολλές καταχωρίσεις στην πλατφόρμα, με 2.317. Οι 765 εξ αυτών δηλώνονται από διαχειριστές με 1-3 ακίνητα, ενώ τα υπόλοιπα (1.552) διατίθενται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα με 4 ή περισσότερες καταχωρίσεις στην πλατφόρμα. Μάλιστα, οι διαχειριστές των 816 έχουν τουλάχιστον 10 καταχωρίσεις έκαστος.

Εξάρχεια και Νέος Κόσμος

Πολλές καταχωρίσεις εμφανίζει επίσης η ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων με 928 (εκ των οποίων τις μισές φέρονται να διαχειρίζονται ιδιώτες και τις άλλες μισές εταιρείες), ο Νέος Κόσμος με 911 (οι 507 από ιδιώτες, οι 404 από εταιρείες), το Μεταξουργείο και η Πλατεία Βάθη με 794 (οι 371 από ιδιώτες, οι 423 από εταιρείες) και η πλατεία Αττικής, που συνυπολογίζεται με τον Αγιο Παντελεήμονα, με 561 καταχωρίσεις (οι μισές από ιδιώτες, οι άλλες μισές από εταιρείες).

«Οι περιοχές όπου αναπτύσσεται πιο ραγδαία το φαινόμενο είναι οι τουριστικές γειτονιές που βρίσκονται κοντά σε αξιοθέατα, αλλά και γειτονιές που δεν είναι τόσο τουριστικές, αλλά βρίσκονται κοντά σε σταθμούς του μετρό» συνεχίζει η διδάκτωρ του ΕΜΠ. «Η οικονομία Airbnb δεν είναι μόνο οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα ακίνητα, είναι και μια σειρά υπηρεσιών που συνοδεύουν και εξυπηρετούν τις ανάγκες των Airbnb – π.χ. επιχειρήσεις πλυντηρίων ή καταστήματα που προσφέρουν αποθηκευτικούς χώρους για βαλίτσες».

Σημαντικές ενστάσεις εγείρονται, όμως, και σε σχέση με τον ρόλο που διαδραματίζουν οι εταιρείες διαχείρισης ακινήτων και την πιθανότητα αυτές να μπορούν να ρυθμίζουν τις τιμές της αγοράς – τόσο στη βραχυχρόνια όσο και στη μακροχρόνια μίσθωση. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΥΔΑ απαντά: «Οι εταιρείες διαχειρίζονται πλέον περίπου 60% των κατοικιών στις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης. Ομως, δεν ρυθμίζουν την αγορά των ακινήτων, η αγορά ρυθμίζεται από μόνη της στην πλατφόρμα. Ενα ακίνητο σε βραχυχρόνια μίσθωση δουλεύει αν έχει καλές αξιολογήσεις. Αν είναι πολύ ακριβό, ο επισκέπτης δεν θα το επιλέξει».

«Δεν δικαιολογείται το να λέει κανείς ότι τα ενοίκια έχουν αυξηθεί τόσο λόγω της βραχυχρόνιας μίσθωσης» συμπληρώνει ο ίδιος και τονίζει ότι μόνο στην Αθήνα υπάρχουν 120.000 κλειστά διαμερίσματα, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο στεγαστικής πολιτικής.

Εξάλλου, σύμφωνα με τον Ανδρέα Χίου, «η αγορά είναι ακόμη στην αρχή της». Οπως λέει, μόλις 2,1% των κατοικιών της Αθήνας διατίθενται για βραχυχρόνια μίσθωση. Το αντίστοιχο ποσοστό για τη Θεσσαλονίκη είναι λίγο παρακάτω, στο 1,9%, ενώ τα μεγαλύτερα ποσοστά ως προς τον αριθμό των κατοικιών που διατίθενται προς εκμετάλλευση καταγράφονται σε Χανιά, Μύκονο και Σαντορίνη, με 6%-7%.