«Ποιον ξενίζει τώρα ο σουρεαλισμός;»

Τα έργα του ανήκουν στο διαχρονικό ρεπερτόριο της νεοελληνικής θεατρικής δημιουργίας γεννώντας κάθε τόσο νέες «αναγνώσεις» και ερμηνείες. «Η αυλή των θαυμάτων», ειδικά, συγκαταλέγεται στα κείμενα που ανανέωσαν το ελληνικό θέατρο, με τη σφραγίδα του Θεάτρου Τέχνης, όπου πρωτοανέβηκε. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ωστόσο – στο έργο του οποίου ήταν αφιερωμένο ως Λογοτεχνικό Ετος το 2022 – είναι και ο αυτόπτης μάρτυς του 20ού αιώνα που διατηρεί τη μνήμη του στη μεταπολεμική Ελλάδα, με τις μεταμορφώσεις, τις στρεβλώσεις και τις παθογένειές της: γεννημένος το 1922 στη Νάξο, βρίσκεται έγκλειστος στα 20 του στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν (εξού και το αφηγηματικό ομότιτλο έργο, που κατά κύριο λόγο μελοποιείται από τον Μίκη Θεοδωράκη). Ζωή και θέατρο θα γίνουν αναπόφευκτα αξεδιάλυτα κάποια στιγμή. «Τα θέματά του αντλούνται από την αμεσότητα των προβλημάτων της κοινωνικής ζωής και οι πλοκές, απλές κι ευθύγραμμες, έχουν ένα ευρύ φάσμα», σημειώνει ήδη το 1978 ο Κώστας Γεωργουσόπουλος σε κείμενο που πλέον φιλοξενείται στον τόμο «Ιάκωβος Καμπανέλλης – από σκηνής και από πλατείας» (εκδ. Κέδρος), εμπλουτισμένη έκδοση του ομότιτλου βιβλίου που είχε κυκλοφορήσει το 1990 από τον Καστανιώτη. Και συνεχίζει ο κριτικός των «ΝΕΩΝ»: «Η τριλογία του (σ.σ.: “Η έβδομη μέρα της Δημιουργίας”, “Η αυλή των θαυμάτων”, “Η ηλικία της νύχτας”) δεν υποκύπτει στον πειρασμό να καταγράφει τα συμβάντα ενός στενού κύκλου προσώπων, κατά τα πρότυπα του αστικού θεάτρου. Στον Καμπανέλλη το οικείο πρόβλημα γίνεται δημόσιο και τίθεται και λύνεται μέσα σε μια ευρύτερη, και στην ταξική της διαστρωμάτωση, ομάδα». Στην έκδοση φιλοξενούνται επίσης κείμενα των Κάρολου Κουν («Ενας ανανεωτής της ελληνικής θεατρικής γραφής», περιοδικό «Η Λέξη», Μάιος 1984) και Τάσου Λιγνάδη (από το πρόγραμμα της παράστασης «Αόρατος θίασος», Εθνικό Θέατρο, 1988). Από τα σημειώματα, τις συνεντεύξεις και τις ομιλίες του θεατρανθρώπου Ι. Καμπανέλλη, που απαρτίζουν τον πρόσφατο τόμο, επιλέγουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα.