Ο τίτλος της είναι πολύ οικείος. «Ο κόσμος χωρίς ανθρώπους». Στο άκουσμά του, έρχονται στο μυαλό πρόσφατες εικόνες από την περίοδο της πανδημίας, όπου τα περιοριστικά μέτρα για την επέκταση του κορωνοϊού έφεραν τη δύσκολη ανθρωποπαύση, δίνοντας την ευκαιρία στη φύση να πάρει μια ανάσα απαλλαγμένη, έστω και για λίγο, από τον συστηματικό κακοποιητή της. Με αρχή αυτή την εμπειρία, η έκθεση «L’Univers sans l’homme», που παρουσιάζεται έως τις 17 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Τέχνης και Αρχαιολογίας της Βαλένς στη Γαλλία, ανασύρει ένα παλιό γνωμικό του Σαρλ Μποντλέρ, δίνοντάς του σύγχρονη κατεύθυνση για την κλιματική κρίση. Παράλληλα, περιγράφεται η αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν οι καλλιτέχνες τη φύση από τον 18ο αιώνα έως σήμερα.

Την έκφραση «ο κόσμος χωρίς τον άνθρωπο» ο μεγάλος ποιητής φέρεται να την είπε το 1859, αποδοκιμάζοντας την τάση ορισμένων καλλιτεχνών της εποχής του να εστιάζουν αποκλειστικά στη φύση και στα στοιχεία της. Στο στόχαστρό του βρέθηκαν κυρίως ρεαλιστές ζωγράφοι όπως οι Γκιστάβ Κουρμπέ, Κονστάν Τρουαγιόν και Σαρλ-Φρανσουά Ντομπινί αλλά και οι πρωτοπόροι της φωτογραφίας, των οποίων τα έργα τώρα εκτίθενται στο Μουσείο της Βαλένς ως δάνεια από σημαντικά γαλλικά πολιτιστικά ιδρύματα όπου είναι η βάση τους, όπως το Μουσείο Ορσέ. Τώρα, περισσότερα από 60 έργα, πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, βίντεο και εγκαταστάσεις, ανιχνεύουν την επιθυμία των δημιουργών τους να απομακρυνθούν από την ανθρώπινη εστίαση και να ενδιαφερθούν για άλλα συστατικά του κόσμου τα έμβια όντα. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν στα εκθέματα θεαματικές καταστροφές όπως «Η έκρηξη του Βεζούβιου» του Πιερ-Ανρί ντε Βαλανσιέν, αποστολές σε ανεξερεύνητους χώρους όπως οι «Παγετώνες Μερ Ντε Καρά» του Αλεξάντρ Μπορίσοφ, ερημωμένες πόλεις στις εικόνες του Νικολά Μουλάν, αφηρημένους γαλαξίες στα σχέδια του Χανς Χάρτουνγκ και ρομποτικές φαντασιώσεις στα γλυπτά της Γκλόρια Φράιντμαν.

Πανδημίες

Στις εκπλήξεις της έκθεσης περιλαμβάνονται μια σχεδόν νεοϊμπρεσιονιστική εκδοχή του «Κύματος» του Γκιστάβ Κουρμπέ, οι «Γκρίζες σκιές», ένας μεγάλος φασματικός καμβάς του Τζόσεφ Σίμα, και μια σειρά πινάκων των Κονστάν Τρουαγιόν, Σαρλ-Φρανσουά Ντομπινί και Εζέν Μπουντέν, που δείχνουν την παρθένα φύση χωρίς ίχνος ανθρώπινης παρουσίας, ντυμένη στο καθαρό χιόνι, με άδειους όλους τους χώρους της και τους ωκεανούς καθαρούς από πλοία. Πίσω από τα έργα αναδεικνύονται οι σύγχρονες προβληματικές οι οποίες θίγουν, όπως οι πανδημίες και οι περιορισμοί τους, ο πυρηνικός κίνδυνος και η περιβαλλοντική κρίση. Μέσα στο σκούρο τοπίο, ωστόσο, κάποιες αχτίδες φωτός ρίχνουν και σχέδια τα οποία προσφέρουν νέες προοπτικές και ζωγραφίζουν μελλοντικά τοπία, περισσότερο ελπιδοφόρα, σ’ ένα κοσμικό, τελετουργικό και σχεδόν ποιητικό πλαίσιο έργων, όπως των Κλοντ Μονέ, Αννα – Εβα Μπέργκμαν, Τζόαν Μίτσελ και Σεσίλ Μπο.