«Η Team Europe επέστρεψε στην Τύνιδα»

Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν,

πρόεδρος της Κομισιόν, 16 Ιουλίου 2023

Μέχρι πρόσφατα, η Τυνησία θεωρούνταν μια χώρα γενικά φιλική απέναντι στους μετανάστες, ένα ασφαλές καταφύγιο για ανθρώπους από την υποσαχάρια Αφρική που είχαν εγκαταλείψει την πατρίδα τους λόγω της βίας, της ξηρασίας, ή απλώς αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, είτε στην ίδια την Τυνησία είτε στην Ιταλία, ένα σύντομο όσο και επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι μακριά. Θεωρούνταν επίσης το μοναδικό success story της Αραβικής Ανοιξης – η μόνη χώρα του Μάγρεμπ την οποία κατέτασσε το 2020 στις «ελεύθερες» το Freedom House. Ο Καΐς Σαγιέντ, πρόεδρος της Τυνησιακής Ενωσης Συνταγματικού Δικαίου μεταξύ 1995-2019, είχε μόλις εκλεγεί πρόεδρος της χώρας τότε, και μάλιστα με τρόπο θριαμβευτικό. Και μετά, έδειξε τον πραγματικό εαυτό του.

Τον Ιούλιο του 2021, ο Σαγιέντ ανέστειλε τη λειτουργία του Κοινοβουλίου, προχωρώντας κατόπιν στη διάλυσή του. Το 2022, απέπεμψε 57 δικαστές και εισαγγελείς, κρατώντας για τον εαυτό του τον ρόλο του γενικού εισαγγελέα, και πέρασε μια συνταγματική μεταρρύθμιση με την οποία συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες. Επειτα, ήρθαν οι αυθαίρετες συλλήψεις και οι κατασκευασμένες κατηγορίες εις βάρος πολιτικών αντιπάλων, δημοσιογράφων, και άλλων επικριτών της κυβέρνησής του: οι φυλακές γέμισαν με μη εγκληματίες, όλο και περισσότεροι Τυνήσιοι επιχειρούσαν τον διάπλου της Μεσογείου. Παράλληλα, τέθηκε σε εφαρμογή μια εκστρατεία δαιμονοποίησης των μεταναστών από την υποσαχάρια Αφρική: υποδαυλίζοντας την ξενοφοβία, ο τυνήσιος πρόεδρος προσπαθούσε να απoσπάσει την προσοχή των πολιτών από τη ζοφερή οικονομική κατάσταση της χώρας. Στο πλαίσιο μιας εμπρηστικής ομιλίας που απηύθυνε στα τέλη του περασμένου Φεβρουαρίου, ο Σαγιέντ κατήγγειλε μία συνωμοσία «μισθοφόρων, ξένων πρακτόρων, προδοτών και σκοτεινών παραγόντων» με σκοπό να έρθουν στην Τυνησία «ορδές παράνομων μεταναστών» από την υποσαχάρια Αφρική και να «αλλάξει η δημογραφία» της χώρας, «να γίνει η Τυνησία μόνο μια χώρα αφρικανική, και όχι ένα μέλος του αραβικού και ισλαμικού κόσμου». Στη χώρα ζούσαν τότε επισήμως περίπου 22.000 μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική, λιγότερο από 0,2% του συνολικού πληθυσμού, ανεπίσημα στοιχεία τους υπολόγιζαν σε 60.000-70.000, αριθμός σε κάθε περίπτωση ανίκανος να αποσταθεροποιήσει τη δημογραφία της χώρας και να θέτει υπό αμφισβήτηση την ισλαμική της ταυτότητα. Πολλοί ήταν πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, ένας μεγάλος αριθμός εργαζόταν στην οικοδομή, σε σπίτια ως καθαρίστριες ή νταντάδες, στην εστίαση, σε αγροκτήματα – τομείς όπου υπήρχε έλλειψη εργατικού δυναμικού. Αλλοι ήταν φοιτητές, σπούδαζαν. Τους πήρε όλους η μπάλα. Γιατί αυτό που ακολούθησε, ήταν ένα κύμα εξώσεων και ρατσιστικής βίας, τόσο από τις δυνάμεις ασφαλείας όσο και από αυτόκλητους βιτζιλάντες – και μία εκτόξευση του αριθμού των ανθρώπων που επιχειρούσαν να φτάσουν παράτυπα στην Ιταλία.

Στα τέλη Μαΐου, ένας 30χρονος από το Μπενίν μαχαιρώθηκε θανάσιμα στη Σφαξ, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Τυνησίας, από μία ομάδα νεαρών Τυνήσιων. Στην ίδια πόλη, τη νύχτα της 3ης Ιουλίου, ένας 41χρονος Τυνήσιος μαχαιρώθηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια συγκρούσεων ανάμεσα σε αυτόχθονες και μετανάστες από την υποσαχάρια Αφρική. Ως ύποπτοι συνελήφθησαν τρεις Καμερουνέζοι, όσοι είχαν όμως σκούρο δέρμα, ακόμα και αν ήταν στην πραγματικότητα Τυνήσιοι, έγιναν στόχος. Ο Σαγιέντ απάντησε στέλνοντας τις δυνάμεις ασφαλείας να μαζέψουν από τη Σφαξ περισσότερους από 1.000 Αφρικανούς, άνδρες, γυναίκες και παιδιά: τους έβαλε σε λεωφορεία, και τους παράτησε στην έρημο, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη, σε θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 40 βαθμούς Κελσίου, σε μία νεκρή ζώνη από όπου δεν μπορούσαν ούτε να μπουν στη Λιβύη, ούτε να επιστρέψουν στην Τυνησία, έρμαια κάθε μορφής βίας τόσο από τυνήσιους όσο και από λίβυους στρατιωτικούς. «Εκεί, είναι οι τραυματίες. Αυτός δεν αναπνέει καν πια. Πώς θα γλιτώσουμε; Βοηθήστε μας, δεν ξέρουμε πια τι να κάνουμε», ακούγεται να λέει ένας απελπισμένος Αφρικανός σε κάποιο από τα βίντεο που είχαν κυκλοφορήσει τότε από την περιοχή. Τουλάχιστον 27 από αυτούς τους ανθρώπους άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή. Τίποτε από όλα αυτά, ωστόσο, δεν εμπόδισε την ΕΕ να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση Σαγιέντ, και την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να υπογράψει πανηγυρικά στην Τύνιδα, στις 16 Ιουλίου, παρουσία της ιταλίδας πρωθυπουργού, Τζόρτζια Μελόνι και του τότε πρωθυπουργού της Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε, ένα μνημόνιο κατανόησης που προβλέπει την παροχή οικονομικής βοήθειας άνω του ενός δισεκατομμυρίου στην Τυνησία προκειμένου να αναχαιτίσει την παράτυπη μετανάστευση προς την Ευρώπη.

Αυτά είναι τα «κάτι βίντεο από την έρημο, ή κάτι τέτοιο», που χλεύασε προχθές από την Τυνησία ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, υπερασπιζόμενος τη συμφωνία στο όνομα μιας «προσέγγισης προσανατολισμένης στα αποτελέσματα», σε αντιδιαστολή τόσο με τους τρομολάγνους ακροδεξιούς όσο και με τους «ηθικολόγους». Για την ιστορία, παρά τη συμφωνία με την Τύνιδα, οι παράτυπες αφίξεις μεταναστών στην Ιταλία έχουν αυξηθεί ακόμα περισσότερο μετά τα μέσα Ιουλίου, κατά 40%. Είναι καλό να τα ξέρουμε όλα αυτά, επιβάλλεται. Τουλάχιστον να μην κρυβόμαστε από τον εαυτό μας. Να τις κάνουμε τις συμφωνίες με τον Διάβολο, τον κάθε Διάβολο, με πλήρη γνώση και συνείδηση.