Επεσαν στα χέρια μου τελευταία μερικές εκδόσεις που πραγματικά αξίζουν τον κόπο για την προσπάθεια που θα κάνετε να τις διατρέξετε. Μυθιστορήματα ή πραγματείες θα βρίσκονται κοντά σας για αρκετό καιρό μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσής τους. Αυτή ακριβώς είναι η διαφορά ενός βιβλίου από μια κινηματογραφική ταινία ή από ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ ή μια σχετική έρευνα. Η λειτουργία της φαντασίας παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο από τον πιο επιδέξιο τρόπο χειρισμού της εικόνας ή τον δυναμισμό του λόγου.

Ο νορβηγός συγγραφέας Jo Nesbo εκτιμώ πως διεκδικεί τα πρωτεία για το καινούργιο του αστυνομικό θρίλερ («Ματωμένο Φεγγάρι». Μεταίχμιο, 2023). Μέσα σε σκοτεινή ατμόσφαιρα ο Nesbo ξετυλίγει το ζοφερό κλίμα και τα ψυχονευρωτικά συμπλέγματα των ηρώων του που πρωταγωνιστούν σε σκηνές απάνθρωπης συμπεριφοράς και καταθλιπτικού σεξ μέσα όμως σε έναν καταιγιστικό ρυθμό εξελίξεων που αφήνει τον αναγνώστη να ψάχνεται μέχρι σχεδόν και την τελευταία παράγραφο. Εικόνες ασυγκράτητης διαστροφής πλημμυρίζουν τις σελίδες του, χωρίς όμως προσπάθεια εντυπωσιασμού και δίχως διακοπή της ροής της ιστορίας. Ενδεικτικό απόσπασμα: «Είναι ένα παράσιτο… που επιτίθεται στον εγκέφαλο και τα μάτια… Ατομα χωρίς προηγούμενα προβλήματα ψυχικής υγείας αρχίζουν… να γίνονται πιο βίαιοι… πρωτίστως προς τον εαυτό τους» (σελ. 475).

Με μυθιστορηματικό επίσης τρόπο και εξαιρετική γραφή ο Giulano de Empoli στον «Μάγο του Κρεμλίνου» (Κέδρος, 2023) ανατέμνει τις δομές, τα παρασκήνια και την αγριάδα της σημερινής Ρωσίας και πολλές πτυχές της διακυβέρνησης Πούτιν. Δίχως να κουράζει με ακαδημαϊκές αναφορές, συγκρατεί το ενδιαφέρον κι αποκαλύπτει δεδομένα και ιστορικές πραγματικότητες τελείως άγνωστες για τους μη μυημένους. Ενα βιβλίο με βάθος, που ανταμείβει με το παραπάνω όποιον αποφασίσει να το μελετήσει. Ο τρόπος σύγκρισης της πολιτικής και νοοτροπίας Στάλιν με τους διαφωνούντες δείχνει το βάθος της διανοητικής ικανότητας του συγγραφέα: Μερικά ενδεικτικά μόνο δείγματα γραφής: «…ο Ζαμιάτιν και ο Στάλιν ήταν δυο πρωτοποριακοί καλλιτέχνες που συναγωνίζονταν για την κυριαρχία. Βέβαια, οι δυνάμεις ήταν ανισομερείς, γιατί το υλικό του Στάλιν ήταν η σάρκα και το αίμα των ανθρώπων, πίνακάς του ένα τεράστιο έθνος, το κοινό του όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη, που ψιθύριζαν με ευλάβεια το όνομά του σε εκατομμύρια γλώσσες». Επίσης (ο Στάλιν κατηγόρησε τον συνθέτη Σοστάκοβιτς πως στο έργο «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ») «είχε δώσει πολύ χώρο στον αισθησιασμό των χαρακτήρων, οι οποίοι συμπεριφέρονταν “κτηνωδώς”… Η οδηγία του Λένιν μπορεί να ήταν “είναι απαραίτητο το όνειρο”, αλλά το μοναδικό όνειρο που επιτρεπόταν ήταν το όνειρο του Στάλιν. Ολα τα άλλα έπρεπε να καταργηθούν» (σελ. 30).

«Η Ρωσία; Χώρα μουγκών. Χώρα της ωραίας κοιμωμένης, υπέροχη αλλά χωρίς ζωή, γιατί της λείπει η πνοή της ελευθερίας. Σήμερα, όπως και χθες» (σελ. 44).

Εντυπωσιακή είναι η έκδοση του τελευταίου σημειώματος του προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Κώστα Καρρά για την αποκοπή και μετακίνηση των αρχαίων από τον σταθμό Ελευθέριος Βενιζέλος του μετρό της Θεσσαλονίκης, ώστε να επανέλθουν και πάλι στο ίδιο σημείο μετά την ολοκλήρωση των έργων («Θεσσαλονίκη Η χαμένη ευκαιρία». Πρώτη Υλη, 2023). Το συγκλονιστικό είναι πως ο ευπατρίδης διανοούμενος έδωσε την τελευταία του αυτή μάχη από το κρεβάτι του νοσοκομείου, γράφοντας πως «στον αγώνα αυτόν δεν θα μπορέσω δυστυχώς να συμμετάσχω». Και 10 ημέρες αργότερα (Φεβρουάριος 2022) είχε φύγει από κοντά μας! Συγκλονίζουν το θάρρος, η ευπρέπεια και η επιμονή του Καρρά για κάτι στο οποίο απόλυτα πίστευε. Τώρα μαθαίνω πως τα αρχαία τελικά επιστρέφουν στην αρχική τους θέση. Κανείς βέβαια δεν μπορεί με σιγουριά να βεβαιώσει αν τελικά υπήρξε ζημιά ή όχι στον αρχαιολογικό χώρο της Θεσσαλονίκης. Αναδείχθηκαν όμως και μελετήθηκαν και οι κλασικές αρχαιότητες που ήταν κάτω από τα ρωμαϊκά και βυζαντινά αρχαία. Οι ειδικοί θα αποφανθούν αν τελικά έπρεπε η όχι να γίνουν η μετακίνηση και η επαναφορά. Ο αγώνας όμως του Κώστα Καρρά συγκινεί.

Αλλες ενδιαφέρουσες εκδόσεις που πέρασαν από τα χέρια μου τελευταία:

Ιωάννης Δ. Στεφανίδης, «Ανεπιθύμητοι @ Αναλώσιμοι». Επίκεντρο, 2022. Η τραγική ιστορία και εξόντωση του συνταγματάρχη Ψαρρού και του 5/42 από τον ΕΛΑΣ.

George Root, «Climate Change Reconsidered». 2015. Τι ακριβώς κρύβεται πίσω από την τρομολαγνία περί κλιματικής κρίσης και κάποιες επιστημονικές εκτιμήσεις.

Γεώργιος Κ. Κωνσταντινίδης, «Ψηφίδες Διεθνούς Οικονομίας, Γεωπολιτικής και Γεωστρατηγικής». Λειμών, 2023. Πυκνή ανάλυση επίκαιρων ζητημάτων εξωτερικών επιλογών της χώρας. Δύσκολο βιβλίο, αλλά χρήσιμο.