Τα όπλα σίγησαν (προσωρινά;) στον Νότιο Καύκασο, μετά την εκεχειρία την οποία συνήψαν οι αρμένιοι αυτονομιστές του Ναγκόρνο Καραμπάχ με το Αζερμπαϊτζάν και τέθηκε σε εφαρμογή από χθες το μεσημέρι.

Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι η συμφωνία είναι εύθραυστη και η κατάσταση στην περιοχή παραμένει τεταμένη, κάτι που σημαίνει ότι τα δεδομένα μπορούν να αλλάξουν, όπως έχει αποδείξει άλλωστε και η εμπειρία από τη συγκεκριμένη περιοχή.

Κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Ευρώπη να φοβάται δικαίως μήπως ένας νέος πόλεμος – ύστερα από αυτόν που συνεχίζεται στην Ουκρανία, εξαιτίας της ρωσικής εισβολής – ξεσπάσει στη γειτονιά της, απειλώντας με νέο γύρο γεωπολιτικών αναταράξεων και μια νέα ανθρωπιστική καταστροφή.

Πάντως, με βάση το περιεχόμενό της, η συμφωνία μοιάζει να ρίχνει τίτλους τέλους στον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία.

Ουσιαστικά, οι αυτονομιστές σήκωσαν «λευκή σημαία» απέναντι στη συντριπτική στρατιωτική υπεροχή του Αζερμπαϊτζάν, έπειτα από ένα 24ωρο σφοδρών βομβαρδισμών το οποίο συνοδεύτηκε από το τελεσίγραφο του Μπακού.

Η επιλογή τους αποτέλεσε πρακτικά μονόδρομο όταν κατέστη φανερό πως η κυβέρνηση της Αρμενίας δεν είχε τη δυνατότητα (ενδεχομένως ούτε την πρόθεση) να ανατρέψει τα δεδομένα, ενώ η Μόσχα έστειλε μήνυμα πως δεν προτίθεται να εμπλακεί στρατιωτικά προκειμένου να στηρίξει τους πάλαι ποτέ προστατευόμενούς της.

«Οι Αρχές της Δημοκρατίας του Αρτσάχ αποδέχθηκαν την πρόταση της διοίκησης της ειρηνευτικής δύναμης της Ρωσίας» αναφέρεται στην ανακοίνωση που εκδόθηκε.

Οι αυτονομιστές παραδέχθηκαν, παράλληλα, πως αναγκάστηκαν να λάβουν αυτή την απόφαση όταν οι αζερικές δυνάμεις κατάφεραν να σπάσουν τις γραμμές άμυνας, ενώ η διεθνής κοινότητα παρέμεινε ουσιαστικά άπρακτη και περιορίστηκε σε ανακοινώσεις.

«Η συμφωνία θα εφαρμοστεί σε συντονισμό με τη διοίκηση της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης» σημείωσε από την πλευρά του το υπουργείο Αμυνας στη Μόσχα, η οποία απέδειξε ότι διατηρεί κεντρικό ρόλο στην περιοχή.

Ο αφοπλισμός και η επόμενη ημέρα

Πρακτικά, έγινε δεκτός ο βασικός όρος του Μπακού, που δεν είναι άλλος από τον αφοπλισμό των αυτονομιστών.

Κι αυτό, με τη σειρά του, ανοίγει τον δρόμο για την οριστική επιστροφή του Ναγκόρνο Καραμπάχ στη δικαιοδοσία του Αζερμπαϊτζάν και το κλείσιμο της σελίδας που άνοιξε πριν από περίπου 30 χρόνια, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, όταν στον πόλεμο που ακολούθησε οι Αρμένιοι – που αντιπροσωπεύουν τη συντριπτική πλειονότητα των 120.000 κατοίκων του θυλάκου – είχαν επικρατήσει και είχαν επιβάλει την απόσχισή τους.

Οσο για τις λεπτομέρειες της επόμενης ημέρας, θα αποτελέσουν το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων που έχουν προγραμματιστεί για σήμερα, ανάμεσα στην κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν και τους αυτονομιστές.

Βασικό ζητούμενο είναι το καθεστώς που θα διέπει τους Αρμενίους της περιοχής, καθώς αρκετοί αμφισβητούν το κατά πόσο το Μπακού θα τηρήσει τη δέσμευσή του να αντιμετωπίζονται ισότιμα με τους υπόλοιπους πολίτες της χώρας και να γίνονται σεβαστά τα μειονοτικά τους δικαιώματα.

Από την πλευρά τους, ΗΠΑ και ΕΕ παρακολουθούν εκ του μακρόθεν τις εξελίξεις, χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης.

Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες έστρεψαν τα βέλη τους κατά των Αζέρων, επιβεβαιώνοντας με αυτό τον τρόπο την προσέγγισή τους με τους Αρμενίους και τον πρωθυπουργό τους Νικόλ Πασινιάν. Κι αυτό είναι κάτι που προφανώς και δεν είχε διαφύγει την προσοχή της Μόσχας.

Τα μηνύματα Πούτιν και Μεντβέντεφ

Για του λόγου το αληθές, την ώρα που η Αρμενία καλούσε τη ρωσική ειρηνευτική δύναμη να επέμβει μετά την έναρξη της νέας στρατιωτικής επιχείρησης του Αζερμπαϊτζάν, ο πρώην πρωθυπουργός και νυν αναπληρωτής πρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ έγραψε σιβυλλικά στο Telegram για «κάποιον από μια λεγόμενη αδελφική χώρα που είχε φλερτάρει με το ΝΑΤΟ».

Και πρόσθεσε, αναφερόμενος προφανώς στον Πασινιάν (την ώρα που κυκλοφορούσαν ήδη στο Γερεβάν φήμες για πραξικόπημα με στόχο την ανατροπή του): «Μαντέψτε τι μοίρα τον περιμένει…».

Αυτό το μήνυμα, σημείωσε το Politico,  αντανακλά τη στάση της Ρωσίας, που έχει εδώ και καιρό τον ρόλο του εγγυητή της ασφάλειας της Αρμενίας και της διαχείρισης των εντάσεων γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Υπενθυμίζεται ότι το 2020, ήταν αυτή που διαπραγματεύτηκε τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ των δύο χωρών του Νότιου Καυκάσου, αφού το Αζερμπαϊτζάν ανακατέλαβε περιοχές εντός και γύρω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Ομως, τους τελευταίους μήνες, η κάποτε φιλική σχέση μεταξύ Αρμενίας και Ρωσίας έχει επιδεινωθεί απότομα καθώς ο Πασινιάν αμφισβήτησε δημόσια τη δράση της Μόσχας κατά την εισβολή της στην Ουκρανία.

Σε μια περαιτέρω ένδειξη της έλλειψης εμπιστοσύνης της Αρμενίας στη Ρωσία, η χώρα φιλοξένησε κοινή στρατιωτική άσκηση τον Σεπτέμβριο με τις ΗΠΑ. Ο αναλυτής Λόρενς Μπρερς θεωρεί, μάλιστα, ότι ο εκνευρισμός της Ρωσίας αποτέλεσε το «ιδανικό σκηνικό» για την επιχείρηση του Μπακού.

Ισως δεν είναι τυχαίο ότι λίγες μέρες πριν από την κλιμάκωση της Τρίτης, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είπε, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με την αύξηση της έντασης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ότι η ηγεσία της Αρμενίας είχε ντε φάκτο αναγνωρίσει την κυριαρχία του Αζερμπαϊτζάν.

«Αν η ίδια η Αρμενία αναγνώρισε το Καραμπάχ ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, εμείς τι μπορούμε να κάνουμε;» πρόσθεσε με νόημα.