Με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία να μαίνεται στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και οι «27» συμφωνούν σήμερα ότι η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει στον δρόμο της διεύρυνσης. Διαφωνούν όμως ως προς το «πώς» και ως προς το «πότε». Τροφή σε αυτή τη συζήτηση, ενόψει της ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής που θα πραγματοποιηθεί τέλη Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες με κυρίαρχο ζήτημα τη διεύρυνση προς την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τα Δυτικά Βαλκάνια, ήρθε να προσφέρει η έκθεση μιας ομάδας 12 ανεξάρτητων γάλλων και γερμανών πολιτολόγων που παρουσίασαν χθες στους ευρωπαίους ομολόγους τους οι υπουργοί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων των δύο αυτών χωρών – φροντίζοντας πάντως να επισημάνουν πως οι κυβερνήσεις τους δεν δεσμεύονται από αυτή. Ο τίτλος της έκθεσης είναι χαρακτηριστικός: «Πλέοντας στην Ανοιχτή Θάλασσα: Μεταρρυθμίζοντας και Διευρύνοντας την ΕΕ για τον 21ο Αιώνα».

Δεν είναι ακόμη έτοιμη

«Για γεωπολιτικούς λόγους», υπογραμμίζουν οι 12 εμπειρογνώμονες, «η διεύρυνση της ΕΕ βρίσκεται σε καλή θέση στον κατάλογο των προτεραιοτήτων, όμως η ΕΕ δεν είναι ακόμα έτοιμη να υποδεχθεί νέα μέλη, ούτε από θεσμική άποψη ούτε από άποψη πολιτικών». Κατά την άποψή τους, λοιπόν, η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει πρώτα σε μία αναμόρφωση του τρόπου λειτουργίας της, μία αναθεώρηση δηλαδή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης. Είναι μια θέση με την οποία συμπαρατάσσονται Παρίσι και Βερολίνο, διαφωνούν όμως – όπως κατέστησαν πρόσφατα σαφές με μία άλλη έκθεση – οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία, οι σκανδιναβικές χώρες και η Κροατία, φοβούμενες πως η γαλλογερμανική διαλεκτική δεν είναι παρά μία πρόφαση για να εγκαταλειφθεί, ακόμα μία φορά, η διεύρυνση.

Συμμαχία προθύμων

Έχοντας επίγνωση των διαφορετικών απόψεων, η «ομάδα των 12» προτείνει, σε περίπτωση που αποτύχουν οι «27» να συμφωνήσουν σε αλλαγή της συνθήκης και στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, να προχωρήσει εμπρός μια συμμαχία πρόθυμων χωρών με μία «συμπληρωματική μεταρρυθμιστική συνθήκη» ανάμεσα στα πρόθυμα κράτη – μέλη. Και να «οραματιστούμε το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ως τέσσερις ομόκεντρους κύκλους, ο καθένας με διαφορετική ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων» – μία ιδέα που θυμίζει πολύ την «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων» του Εμανουέλ Μακρόν. Γύρω από έναν σκληρό πυρήνα χωρών έτοιμων για μία βαθιά ολοκλήρωση, όλες μέλη της ευρωζώνης και της Σένγκεν, θα περιστρέφεται «η ΕΕ», όλα τα σημερινά και μελλοντικά κράτη – μέλη· κατόπιν, τα Συνδεδεμένα Μέλη, χώρες που θα συμμετέχουν στην ενιαία αγορά και θα συμμορφώνονται με τις κοινές αρχές και αξίες της ΕΕ, χωρίς όμως να δεσμεύονται σε μία «όλο και στενότερη ένωση»· και τέλος, η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα (ΕΠΚ) που ιδρύθηκε πέρυσι με πρωτοβουλία του Μακρόν ώστε να εξασφαλιστεί ένας διάλογος με όλες τις χώρες της ηπείρου, μια ομάδα επικεντρωμένη στη «γεωπολιτική σύγκλιση και την πολιτική συνεργασία».

Το κράτος δικαίου

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το όριο που βάζουν οι 12 γαλλογερμανοί εμπειρογνώμονες ανάμεσα στους τρεις πρώτους και στον τέταρτο ομόκεντρο κύκλο: το «σύνορο του κράτους δικαίου». Οπως και η επισήμανσή τους ότι κάποιες χώρες μπορεί να ενταχθούν στον κύκλο των Συνδεδεμένων Μελών ή της ΕΠΚ με «δική τους πολιτική βούληση, είτε επειδή αποχωρούν από την ΕΕ είτε επειδή δεν έχουν εξαρχής πρόθεση να ενταχθούν». Με δεδομένα άλλωστε τα προβλήματα που προκαλούν από χρόνια Πολωνία και Ουγγαρία, εισηγούνται μια απλοποίηση της διαδικασίας «του άρθρου 7», που μπορεί να στερήσει από ένα κράτος – μέλος τα δικαιώματα ψήφου του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καθώς και μία μεγαλύτερη εξάρτηση της εκταμίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων από τον σεβασμό του κράτους δικαίου. Προτείνουν επίσης γενίκευση της διαδικασίας υιοθέτησης των ευρωπαϊκών αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία, και όχι με ομοφωνία, καθώς και έναν νέο υπολογισμό της ειδικής πλειοψηφίας, που θα έδινε περισσότερο λόγο στις μικρές χώρες. Ειδικά αυτό το τελευταίο, σημειώνει το Politico, μάλλον δεν θα αρέσει στη Γαλλία και τη Γερμανία – όπως δεν θα τους αρέσει πιθανότατα και η εισήγηση να βάλει στόχο η ΕΕ, όπως και οι υποψήφιες χώρες, «να είναι έτοιμες για τη διεύρυνση μέχρι το 2030». Οταν είπε κάτι ανάλογο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, τέλη Αυγούστου, προσείλκυσε πολλά πυρά από το Παρίσι και το Βερολίνο, που του θύμισαν πως η διεύρυνση είναι «μια διαδικασία που βασίζεται σε αξιοκρατικά κριτήρια». Αναμενόμενη λοιπόν η απόσταση που κράτησαν οι δύο αυτές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες από την έκθεση. Αλλωστε η συζήτηση μόλις τώρα ξεκινάει.