Το 5% των ανθρώπων άνω των 65 ετών και ένας στους πέντε άνω των 80 ετών θα νοσήσει από κάποια µορφή άνοιας – με πιο συχνή μορφή τη νόσο Αλτσχάιμερ (70% του συνόλου των περιστατικών). Στη χώρα μας 160.000 άτομα πάσχουν από άνοια και 280.000 άτομα από ήπια νοητική διαταραχή που είναι το προστάδιο της άνοιας.

Aν υπολογίσουμε ότι για κάθε ασθενή με άνοια επηρεάζεται σημαντικά η ζωή δύο τουλάχιστον φροντιστών – μελών της οικογένειας, η πάθηση αφορά άμεσα περισσότερους από 1 εκατομμύριο έλληνες πολίτες. Οι αριθμοί μάλιστα αναμένεται να αυξηθούν δραματικά στο µέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης σε όλο τον κόσμο.

Με τα παραπάνω δεδομένα επιχειρεί η νευρολόγος – ψυχίατρος, πρόεδρος της Εταιρείας και του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Ανοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ, Παρασκευή Σακκά να ξεδιπλώσει την εξελισσόμενη βουβή επιδημία που… κλέβει αναμνήσεις και όνειρα.

Ομως, όπως η ίδια προσθέτει, «τον τελευταίο χρόνο έχουν σημειωθεί σημαντικές επιστημονικές πρόοδοι στη διάγνωση και στις φαρμακευτικές θεραπείες της νόσου Alzheimer. Υπάρχει πλέον τεστ αίματος για την εύκολη, μη παρεμβατική και προσιτή ανίχνευση του β αμυλοειδούς και την έγκυρη διάγνωση της νόσου, διαθέσιμο στην αγορά στις ΗΠΑ».

Απαριθμώντας τις εξελίξεις στέκεται στον περασμένο Ιούλιο: «Τότε έλαβε πλήρη έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA) το μονοκλωνικό αντίσωμα lecanemab και σύντομα αναμένεται έγκριση και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Περισσότερα μονοκλωνικά αντισώματα κατά του β αμυλοειδούς αναμένεται να λάβουν έγκριση στο άμεσο μέλλον».

Μονοκλωνικά αντισώματα

Τα μονοκλωνικά αντισώματα, όπως η ειδικός εξηγεί, είναι οι πρώτες αιτιολογικές θεραπείες της νόσου Αλτσχάιμερ και στοχεύουν στους παθολογικούς μηχανισμούς της νευροεκφυλιστικής διεργασίας στον εγκέφαλο των ασθενών.

«Ωστόσο, αυτές οι θεραπείες μπορεί να μην είναι κατάλληλες ή διαθέσιμες για κάθε άτομο που ζει με άνοια γιατί προς το παρόν απευθύνονται μόνο σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (το προστάδιο της άνοιας) ή αρχόμενη άνοια.

Επιπλέον είναι ιδιαίτερα δαπανηρές και απαιτούν υψηλούς ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, συχνές νοσηλείες, πολλές μαγνητικές τομογραφίες. Τα συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας πρέπει να προετοιμάζονται… Πιστεύουμε όμως ότι ένας νέος δρόμος ανοίγεται που προοδευτικά θα οδηγήσει σε πολύ αποτελεσματικότερες θεραπείες, οι οποίες θα απευθύνονται στο σύνολο των ασθενών».

Πάντως, ο έλεγχος των παραγόντων κινδύνου και η πρόληψη «με αλλαγή τρόπου ζωής που είναι ευθύνη του καθενός μας, παραμένουν τα αποτελεσματικότερα όπλα μας ενάντια στη νόσο».

Παράγοντες κινδύνου

Η Π. Σακκά διευκρινίζει πως υπάρχουν πολλοί αποδεδειγμένοι και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για άνοια, για πολλούς από τους οποίους ο καθένας μας έχει έναν βαθμό ευθύνης.

Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το κάπνισμα, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, την έλλειψη σωματικής άσκησης και νοητικών δραστηριοτήτων, την έλλειψη κοινωνικών επαφών, τους τραυματισμούς στο κεφάλι και καταστάσεις όπως ο διαβήτης, η απώλεια ακοής, η κατάθλιψη, η παχυσαρκία και η υπέρταση.

Σημαντικό ρόλο, εντούτοις, παίζουν και περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, η περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση, οι προβληματικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

«Υπάρχει ανάγκη για επείγουσες εκστρατείες ευαισθητοποίησης με στόχο τη μείωση του κινδύνου για άνοια. Υπάρχει αποτελεσματική πρόληψη για την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ. Το 40% των περιστατικών άνοιας μπορεί να προληφθεί με τον έλεγχο των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου» προσθέτει με νόημα.

Και επισημαίνει πως ο τελευταίος χρόνος, εκτός από τις θεραπευτικές εξελίξεις, έφερε καλά και ελπιδοφόρα νέα και σε άλλους τομείς για τα άτομα με άνοια και τις οικογένειές τους στη χώρα μας. «Πολλές νέες δομές και υπηρεσίες για την άνοια ιδρύθηκαν και λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα.

Συνολικά στη χώρα μας υπάρχουν 25 Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας σε διάφορες πόλεις, 20 Ιατρεία Μνήμης σε Πανεπιστημιακά και Γενικά Νοσοκομεία και 10 Οικοτροφεία για ανοϊκούς ασθενείς.

Υπάρχουν όμως άξονες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης που δεν έχουν υλοποιηθεί όπως το Μητρώο Ασθενών και Φροντιστών, οι δράσεις υποστήριξης φροντιστών, η επιστημονική έρευνα και η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Καλούμε την πολιτεία να δραστηριοποιηθεί υλοποιώντας πλήρως το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ με τελικό στόχο τη βελτίωση της ζωής των πασχόντων και των φροντιστών τους» τονίζει.

Εθνικό Σχέδιο Δράσης.

Πιο συγκεκριμένα, το Εθνικό Παρατηρητήριο για την Ανοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο από το 2015, υποστηρίζει τις πολιτικές της χώρας για την αντιμετώπιση της άνοιας και την προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών και παράλληλα προωθεί την πλήρη εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης.

Οι οργανώσεις Αλτσχάιμερ σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αλτσχάιμερ προσφέρουν υποστήριξη, εκπαίδευση και ενδυνάμωση στα άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους.

Εν τω μεταξύ, το 2019 το υπουργείο Υγείας ανέθεσε σε νομοπαρασκευαστική επιτροπή να συντάξει σχέδιο νόμου για τα δικαιώματα ασθενών με άνοια και των φροντιστών τους.

Εναν χρόνο μετά, το σχέδιο κατατέθηκε, εξετάζοντας θέματα θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων με άνοια και των φροντιστών τους όπως είναι η προσωπική ελευθερία, το δικαίωμα μετακίνησης, η προστασία της ιδιωτικής ζωής συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων θεμάτων, όπως η ασφάλεια οδήγησης, η διαθήκη εν ζωή και ζητήματα υποστήριξης των φροντιστών από επαρκείς κοινωνικούς θεσμούς.

Εκτοτε όμως η ψήφισή του βρίσκεται σε εκκρεμότητα.