Οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης απασχολούν όλο και περισσότερο τους πολίτες, καθώς βλέπουν συνεχώς να επηρεάζει την καθημερινότητά τους και την τσέπη τους. Οι καταστροφές από πλημμύρες και άλλα καιρικά φαινόμενα δημιουργούν προβλήματα στην παραγωγή με άμεσες επιπτώσεις και στις τιμές των αγαθών, πολλά από τα οποία κάνουν ράλι ανατιμήσεων τον τελευταίο χρόνο.

Αν και η κλιματική αλλαγή δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που έχει επίδραση στην αγορά, καθώς γεωπολιτικές εξελίξεις και η  δυσκολία εύρεσης εργατικού δυναμικού έχουν και αυτές σημαντικές επιπτώσεις, φαίνεται ότι η αλλαγή στο κλίμα ήρθε και θα μείνει, αδειάζοντας το τραπέζι και το πορτοφόλι μας.

Στην τελευταία του έκθεση ο ΟΟΣΑ (Interim Economic Outlook) προειδοποιεί για τον κίνδυνο να υπάρξουν νέα σοκ στις διεθνείς αγορές τροφίμων. Αναφέρει ότι η επιστροφή του φαινομένου «El Ninio», το οποίο ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο, είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή αρκετών προϊόντων στην κατηγορία των τροφίμων το επόμενο έτος.

Οι άνθρωποι της αγοράς μιλούν για κατηγορίες προϊόντων που είναι ευάλωτες εξαιτίας και της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Αλλωστε, οι πρόσφατες καταστροφές σε καλλιέργειες και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στη Θεσσαλία το καταδεικνύουν, όπως και τα προβλήματα  εξαιτίας των αυξημένων θερμοκρασιών το περασμένο καλοκαίρι στην Ελλάδα και σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Στην κόκκινη ζώνη

Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα η Ενωση Σουπερμάρκετ Ελλάδος (ΕΣΕ), η κλιματική αλλαγή είναι στους τρεις παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά προϊόντων και τις τιμές. Στη λίστα των τροφίμων που ήδη βρίσκονται στην κόκκινη ζώνη είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, η σοκολάτα και το κακάο, το κρέας, το ελαιόλαδο, η ζάχαρη και ο καφές.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην αγορά του κακάου, πρώτη ύλη για τη σοκολάτα, υπάρχει έλλειμμα παραγωγής για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, ενώ και το 2024 αναμένεται μειωμένη παραγωγή. Το παγκόσμιο ισοζύγιο εφοδιασμού σε κακάο το 2022 εμφάνισε έλλειμμα 150.000 τόνων. Μάλιστα, κορυφαίοι παραγωγοί κακάου διεθνώς, όπως είναι η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα, έχουν αντιμετωπίσει ξηρασία, υπερβολικές βροχοπτώσεις και ασθένειες στα κακαόδεντρα τα τελευταία δύο χρόνια. Οι δύο αυτές χώρες μαζί δίνουν το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής. Είναι ενδεικτικό ότι τον περασμένο Αύγουστο η τιμή του κακάου είχε φτάσει τα 3,38 δολάρια το κιλό, καταγράφοντας άνοδο που ξεπερνά το 45% μόνο φέτος.

Η κατηγορία των φρούτων και των λαχανικών είναι μια κατηγορία προϊόντων ιδιαίτερα ευάλωτη στις καιρικές συνθήκες, όπως καύσωνες, ξηρασία και χαλαζοπτώσεις, φαινόμενα δηλαδή που καταγράφονται σε αρκετές παραγωγικές περιοχές και της Ελλάδας. Αυτό μειώνει παραγωγή και προσφορά, τη στιγμή που η ζήτηση παραμένει σταθερή ή αυξάνεται. Οι πρόσφατες χαλαζοπτώσεις στην Πελοπόννησο εξαιτίας του «Εlias» είχαν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή αρκετών καλλιεργειών, όπως και στη Θεσσαλία η καταιγίδα «Daniel» στις αρχές του Σεπτεμβρίου. Μόνο στην Ελλάδα οι αυξήσεις των φρούτων και των λαχανικών είναι  διψήφιες σε σχέση με πέρυσι.

Σε ό,τι αφορά την κατηγορία των δημητριακών, η κλιματική κρίση έχει αρχίσει να περιορίζει τις σοδειές και επηρεάζει τις τιμές. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από τη βιομηχανία ζυμαρικών, περίπου 250.000 στρέμματα φέτος στη Θεσσαλία δεν θα καλλιεργηθούν με σκληρό σιτάρι λόγω των πλημμυρών, γεγονός που θα μειώσει και την εγχώρια παραγωγή κατά περίπου 15%. Πάνω από 80.000 στρέμματα επίσης θα είναι η απώλεια σε κριθάρι και μαλακό σιτάρι, ενώ από τις πλημμύρες χάθηκαν από τις αποθήκες και τα σιλό βιομηχανιών πάνω από 60.000 τόνοι.

Στην παραγωγή ζάχαρης υπάρχει μείωση κατά 12%, με τα αποθέματα να βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ υπάρχουν ανησυχίες και για τη φετινή περίοδο συγκομιδής 2023-2024.

Στο ρύζι, αν και οι τιμές από την αρχή της χρονιάς εμφανίζουν μείωση, το γεγονός ότι η παραγωγή ρυζιού διεθνώς είναι περιορισμένη, με την Ινδία να έχει βάλει φρένο στις εξαγωγές της, προκαλεί αναταραχή και πιέζει τις τιμές. Στην Ελλάδα, η συγκομιδή ρυζιού, που παράγεται στη χώρα, αναμένεται να καθυστερήσει φέτος, με τους παραγωγούς να ελπίζουν ότι θα τους βοηθήσει ο καιρός.

Σημαντική ανησυχία υπάρχει και για το ελαιόλαδο. Η τελευταία εκτίμηση της Κομισιόν για την παραγωγή ελαιολάδου της ΕΕ, την περίοδο 2022/2023, κάνει λόγο για μείωση, σχεδόν κατά 40%, σε σχέση με πέρυσι. Οι μεγάλες παραγωγικές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία, εμφανίζουν σημαντικά μειωμένη καρποφορία στα ελαιόδεντρα. Στην Ισπανία, η μείωση φτάνει έως και το 70%, λόγω των επιπτώσεων της ξηρασίας, ενώ και στην Ελλάδα σε περιοχές της χώρας όπως η  Πελοπόννησος και η Κρήτη η παραγωγή αναμένεται μειωμένη έως 50%, με ό,τι αυτό σημαίνει για την τιμή του ελαιολάδου.

Οπως αναφέρεται σε Εκθεση της Τράπεζας Πειραιώς για τα αγροτικά προϊόντα τον περασμένο Αύγουστο, οι συνθήκες του «El Ninio» διατηρούνται και αναμένεται να ενισχυθούν με πιθανότητα πλέον 95% κατά τη διάρκεια του χειμώνα (Δεκέμβριος 2023-Φεβρουάριος 2024). Για το σιτάρι, οι χερσαίες δίοδοι μεταφοράς σιτηρών και οι ρωσικές προμήθειες αναμένεται να συμβάλουν αρνητικά στην πορεία της τιμής του. Η πιθανότητα περιορισμού των ινδικών εξαγωγών ζάχαρης, σε συνδυασμό με την αλλαγή των καιρικών συνθηκών στις υφιστάμενες καλλιέργειες, αναμένεται να ενισχύσουν την τιμή της ζάχαρης, ενώ για τον  χυμό πορτοκαλιού η μείωση των αποθεμάτων και της παραγωγής, ως αποτέλεσμα της ύπαρξης τυφώνων, εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να «τσιμπάει» τις τιμές.