Μια μείζονος σημασίας διεθνής μεταβολή εκτυλίσσεται, σχεδόν ανεπαίσθητα, τον τελευταίο καιρό: ο αγώνας κατά της κλιματικής αλλαγής χάνεται, όχι μόνο λόγω των πραγματικών δυσκολιών, αλλά και εξαιτίας ενσυνείδητων πολιτικών επιλογών. Μέτρα που «νερώνονται», χρονοδιαγράμματα που πηγαίνουν πίσω, μεταβατικές περίοδοι που τραβάνε σε μάκρος, εθνικές «ιδιαιτερότητες» που αποκτούν το πάνω χέρι: οι περιπτώσεις είναι τόσο πολλές, σε τόσο διαφορετικά σημεία του κόσμου, υπό τόσο διαφορετικές κυβερνήσεις και καθεστώτα, που το φαινόμενο δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο. Αντί να επιταχύνεται η απαλλαγή από τη «βρώμικη ενέργεια», οι εκπομπές άνθρακα, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Ενέργειας και όχι περιβαλλοντικών ακτιβιστών, συνεχίζουν να αυξάνονται και πέρυσι έφτασαν στα ανώτατα επίπεδα όλων των εποχών. Την ίδια στιγμή ο πλανήτης έχει φτάσει, και μάλιστα γρηγορότερα από όσο υπολογιζόταν, στο ακρότατο όριο του συναγερμού: απέχει, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και όχι περιβαλλοντικών ακτιβιστών, μόλις 0,4 βαθμό Κελσίου από το σημείο μη επιστροφής (τον 1,5 βαθμό πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα), ενώ χάνει συνεχώς δασικές εκτάσεις και πάγους (και όχι μόνο στους πόλους: η Ελβετία έχασε το 10% των πάγων της μέσα στα τελευταία δύο χρόνια). Με αυτόν τον ρυθμό, η επίτευξη των «στόχων του Παρισιού», που τέθηκαν το 2015 με απώτατο ορίζοντα το 2050, είναι αδύνατη: ο κόσμος βαδίζει προς μια μοιραία υπερθέρμανση στα επίπεδα του 2% με 4%.

Εξηγήσεις για την επιβράδυνση της προσπάθειας δίνονται, δικαιολογία όμως δεν υπάρχει: πρόκειται για ένα συλλογικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, με το οποίο έχουν ήδη αρχίσει να ασχολούνται τα δικαστήρια. Αυτές τις μέρες εκδικάζεται στο Στρασβούργο η προσφυγή μιας ομάδας νεαρών Πορτογάλων κατά 32 χωρών για παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων (ύπνος, ζωή στην ύπαιθρο, αέρας που αναπνέουμε) και μη τήρηση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων (που λήφθηκαν εντός ΟΗΕ, Ευρωπαϊκής Ενωσης, G-20). Η όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή της Δικαιοσύνης – την πρώτη μεγάλη υπέρ των υπερμάχων του περιβάλλοντος απόφαση εξέδωσε το 2019 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας στην υπόθεση Urgenda – είναι μια θετική εξέλιξη, όπως και η επέκταση της χρήσης, που έφερε και πτώση του κόστους, των εναλλακτικών πηγών ενέργειας παγκοσμίως (και στη χώρα μας). Ωστόσο οι δύο αυτές αναλαμπές δεν αρκούν: τη «λύση» δεν μπορούν να τη δώσουν τα δικαστήρια, μόνο οι ηγεσίες και οι κοινωνίες, ενώ αν δεν ξεκινήσει, από αύριο το πρωί, μεγάλη μείωση της κατανάλωσης «βρώμικης ενέργειας», οι εναλλακτικές πηγές θα είναι σταγόνα στον ωκεανό.

Το φρενάρισμα «πάτησε» πάνω στις συνεχόμενες κρίσεις και έχει ως αιχμή του δόρατος μια δήθεν προσπάθεια εξισορρόπησης των περιβαλλοντικών με οικονομικές ανάγκες. Λέω «δήθεν», γιατί η αλλαγή συνίσταται ακριβώς σε αυτό: ενώ αρχικά οι διάφορες «πράσινες συμφωνίες» και «πακέτα» ομονοούσαν στο ότι τα μέτρα καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής θα είχαν – όχι άμεσα, αλλά και όχι πολύ μακροπρόθεσμα – ευεργετικές οικονομικές επιπτώσεις (ταιριαστή με τις ανάγκες της εποχής αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, δημιουργία θέσεων εργασίας, ανάπτυξη μέσα από τη διατήρηση και βελτίωση σημαντικών δραστηριοτήτων, όπως οι υπηρεσίες και ο τουρισμός), τα τελευταία χρόνια, και με ιδιαίτερη ένταση από φέτος, προβάλλεται ως θέσφατο ότι τα «πράσινα» μέτρα οδηγούν σε οικονομική συρρίκνωση και πλήττουν πολλούς και πολλά. Τους αγρότες δήθεν επιχείρησε να «προστατεύσει» η ευρωπαϊκή Δεξιά αντιτιθέμενη τον Ιούλιο στον «νόμο για τη διάσωση της φύσης». Τις «μακροπρόθεσμες λύσεις» δήθεν ανακάλυψε ο βρετανός πρωθυπουργός ξαναβάζοντας στην επίσημη ατζέντα το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και αναβάλλοντας επ’ αόριστον τον στόχο των μηδενικών εκπομπών (net zero). Για τη βιομηχανία δήθεν πόνεσε η γερμανική κυβέρνηση και ο «πράσινος» αρμόδιος υπουργός αναγγέλλοντας την «αναβολή» αυστηρότερων περιβαλλοντικών μέτρων. Με λογική «σταδιακής μετάβασης» ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ο γάλλος πρόεδρος ένα «οικολογικό πλάνο», που περιέχει έξοδο από τον άνθρακα το 2027, ενώ αρχικά είχε «δεσμευτεί» για το 2022, και μείωση των χρημάτων για απεξάρτηση. Λόγω αντιευρωπαϊσμού και επερχόμενων εκλογών, αλλά εις βάρος του περιβάλλοντος, προσέφυγε η πολωνική κυβέρνηση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά τριών κεντρικών μέτρων του «πράσινου πακέτου» της Ενωσης. Εν όψει των προεδρικών εκλογών, αλλά με αντανακλαστικά «America first», «ξύπνησαν» κατά του νόμου για στήριξη της οικονομίας μέσω περιβαλλοντικών επενδύσεων (Inflation Reduction Act) πολλοί Ρεπουμπλικανοί και αρκετοί Δημοκρατικοί πολιτικοί. Ακόμα και η πρώτη χώρα στον κόσμο που μίλησε για μηδενικές εκπομπές, η πατρίδα της Γκρέτας Σουηδία, μείωσε τους περιβαλλοντικούς πόρους στον φετινό προϋπολογισμό της.

Ετσι, σιγά σιγά, χτίζεται, κυρίως από τη διεθνή Δεξιά, ένα παράλληλο σύμπαν: το περιβάλλον μπορεί να περιμένει. Κι ας γνωρίζουμε όλοι την αλήθεια.