Ενα φάντασμα του Ψυχρού Πολέμου έχει κάνει την εμφάνισή του στην πολιτική συζήτηση για το μέλλον της Ουκρανίας: είναι ο φόβος πως η χώρα θα μπορούσε να διχοτομηθεί, όπως συνέβη με την κορεατική χερσόνησο.

Το αδιέξοδο στις γραμμές του μετώπου, όπου καμία πλευρά δεν μοιάζει ικανή να αλλάξει τις ισορροπίες, κάνει όλο και περισσότερες πολιτικές και ακαδημαϊκές φωνές να επισημαίνουν την πιθανότητα να οδηγήσει μια κατάπαυση των εχθροπραξιών σε δύο αντίπαλες πραγματικότητες, όπως συνέβη με τη Βόρεια και τη Νότια Κορέα: μια ελεύθερη Ουκρανία ενσωματωμένη στο δυτικό μπλοκ και μια Ουκρανία de facto προσαρτημένη στη Ρωσία.

Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στη διχοτόμηση της κορεατικής χερσονήσου, που τελούσε μέχρι τότε υπό την αποικιακή κυριαρχία της Ιαπωνίας.

Το κομμάτι βορείως του διάσημου 38ου παράλληλου τέθηκε υπό την επιτροπεία της ΕΣΣΔ και το νότιο κομμάτι υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ.

Επειτα από αποτυχημένες απόπειρες επανένωσης, δύο νέα κράτη ανακηρύχθηκαν το 1948, η κομμουνιστική Κορέα και η Κορέα σύμμαχος των ΗΠΑ. Η Βόρεια Κορέα εισέβαλε στη Νότια το 1950, πυροδοτώντας τον Πόλεμο της Κορέας.

Το 1953 υπογράφηκε ανάμεσα στις δύο πλευρές εκεχειρία, χωρίς ειρηνευτική συμφωνία. Και έτσι συνεχίζουν τα πράγματα ως σήμερα.

Το κορεατικό σενάριο ήταν ανέκαθεν πάνω στο τραπέζι, σε θεωρητικό επίπεδο, στην ουκρανική κρίση.

Ο φόβος μιας διχοτόμησης της Ουκρανίας ωστόσο άρχισε να παίρνει σαφή μορφή φέτος.

«Μας προσφέρεται η κορεατική επιλογή. Εδώ υπάρχουν Ουκρανοί, εκεί υπάρχουν άλλοι Ουκρανοί, και εκεί δεν υπάρχουν Ουκρανοί. Είμαι πεπεισμένος πως μία από τις εναλλακτικές που θα μας προταθούν είναι αυτός ο 38ος παράλληλος» προειδοποίησε τον Ιανουάριο ο Ολέκσι Ντανίλοφ, γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας της Ουκρανίας.

Η χώρα θα μπορούσε να καταλήξει σε «ένα σενάριο για δύο Κορέες» προσυπέγραψε έναν μήνα αργότερα ο Ολέκσι Αρεστόβιτς, πρώην σύμβουλος του ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. «Το χειρότερο», πρόσθεσε, «είναι πως έτσι σκέφτεται η Δύση, κι εμείς εξαρτόμαστε απόλυτα από αυτούς».

Ντανίλοφ και Αρεστόβιτς – θυμίζει η «El Pais» – έκαναν τις δηλώσεις αυτές πριν ξεκινήσει, τον Ιούνιο, η ουκρανική αντεπίθεση, η οποία γέννησε προσδοκίες επιτυχίας που έχουν αποδειχθεί υπερβολικές.

Η Ρωσία εξακολουθεί να κατέχει ένα 18% της Ουκρανίας, το ίδιο ποσοστό με τον περασμένο Νοέμβριο, όταν απελευθερώθηκε η μισή επαρχία της Χερσώνας. Ο Ζελένσκι και οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις ζητούν περισσότερο χρόνο, ζητούν στήριξη για έναν πόλεμο που θα κρατήσει χρόνια, όπως έχει αναγνωρίσει ωστόσο ο ίδιος ο ουκρανός πρόεδρος δεν είναι όλοι οι εταίροι του Κιέβου πρόθυμοι για κάτι τέτοιο.

«Εχω αυτή τη διαίσθηση, διαβάζοντας, ακούγοντας και κοιτάζοντάς τους στα μάτια όταν λένε “θα είμαστε πάντα μαζί σας”» δήλωσε ο Ζελένσκι σε πρόσφατη συνέντευξή του στον «Economist». «Και βλέπω ότι δεν είναι πια εδώ, δεν είναι πια μαζί μας».

Η πρόσφατη ρήξη της Ουκρανίας με την Πολωνία, μία από τις σθεναρότερες υποστηρίκτριές της στον πόλεμο που δέχεται, με αφορμή την παράταση της απαγόρευσης εισαγωγής ουκρανικών σιτηρών, επιβεβαίωσε το πόσο εύθραυστες είναι αυτές οι συμμαχίες.

Στην ετήσια διάσκεψη της ομάδας Yalta European Strategy (YES) που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Κίεβο, παρουσιάστηκε μια ζοφερή έκθεση για την Ουκρανία του 2040.

Το έγγραφο που προετοίμασαν ουκρανοί πολιτικοί περιγράφει τέσσερα σενάρια για το μέλλον. Σενάριο 1ο: Η ρωσική κυριαρχία μπορεί να οδηγήσει σε έναν παγκόσμιο πόλεμο, αν η χώρα που εισέβαλε στην Ουκρανία αποφασίσει να επιτεθεί σε άλλα κράτη της Μαύρης Θάλασσας. Σενάριο 2ο: Αφού υποχρεωθεί η Ουκρανία σε εκεχειρία και εκχώρηση εδαφών, η λαϊκή οργή καταλήγει να φέρει στην εξουσία υπερεθνικιστικές ομάδες που μετατρέπουν τη χώρα σε απολυταρχία. Σενάριο 3ο: Η Ουκρανία κατακερματίζεται σε πολλές αυτόνομες περιοχές. Και σενάριο 4ο, το μόνο θετικό: Η Ουκρανία κερδίζει τον πόλεμο και εκδιώκει τους Ρώσους από την επικράτειά της.

Η κορεατική εναλλακτική θα ήταν μέρος του δεύτερου σεναρίου, που προβλέπει σοβαρό κίνδυνο δημοκρατικής οπισθοχώρησης στην Ουκρανία.

Ορισμένοι ακαδημαϊκοί εντούτοις εκτιμούν πως θα μπορούσε να είναι το μικρότερο δύο κακών. Βασικός υπερασπιστής αυτής της θέσης είναι ο αμερικανός ιστορικός Στίβεν Κότκιν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και το Hoover Institute, ο οποίος επιχειρηματολογεί πως έχει έρθει η ώρα για την Ουκρανία «να κερδίσει όχι τον πόλεμο αλλά μια βιώσιμη ειρήνη».

«Η Νότια Κορέα δεν έχει όλα τα εδάφη, έχει όμως ασφάλεια έπειτα από μια εκεχειρία» εξήγησε ο ίδιος σε ένα συνέδριο τον Ιούλιο. «Είναι μια ατελής διέξοδος, άφησε πολλές οικογένειες χωρισμένες, όμως η Νότια Κορέα είναι μια από τις πλέον ευημερούσες χώρες παγκοσμίως.

Η Ουκρανία μπορεί να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο» πρόσθεσε, βλέποντας ως «νίκη» για τη χώρα την ένταξή της στην ΕΕ και ένα νέο μοντέλο ασφαλείας, είτε εντός του ΝΑΤΟ είτε με μια αμυντική συμφωνία αντίστοιχη με εκείνη που έχει η Νότια Κορέα με τις ΗΠΑ.

Ακόμα πάντως και οι αναλυτές που συμφωνούν με αυτή την άποψη επισημαίνουν πως ο μόνος τρόπος να έρθουν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στο μέλλον είναι, ακριβώς, μέσω της μακροπρόθεσμης στρατιωτικής στήριξης του Κιέβου από τους εταίρους τους: είναι, όπως λέει ο Κάρτερ Μαλκάσιαν, πρώην σύμβουλος του αμερικανικού στρατιωτικού επιτελείου, «ο μόνος τρόπος να κρατήσει η Ουκρανία τη θέση της και κάποια πίεση πάνω στη Ρωσία».