Avantgarde:

Deutsche Grammophon, 21CD

Στον μεταπολεμικό κόσμο όπου σχεδόν τα πάντα τέθηκαν, αργά ή γρήγορα, στο επίκεντρο μιας αναθεωρητικής διαδικασίας, η μουσική δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ειδικά δε από τη στιγμή που και η ίδια και οι συνθέτες της καθώς και οι ερμηνευτές της είχαν υποστεί σκληρές διώξεις από τον γερμανικό ολοκληρωτισμό, στην ίδια την καρδιά του μουσικού σύμπαντος. Αυτές είχαν δύο στόχους: πρωτίστως βέβαια τους εβραίους μουσικούς και οτιδήποτε σχετιζόταν με εκείνους στη μουσική, στην οποία μάλιστα η συνεισφορά τους ήταν καθοριστικής αξίας. Και, επίσης, καθετί που αφορούσε την πρωτοπορία του Μεσοπολέμου, όπου το Βερολίνο διατηρούσε τα αδιαμφισβήτητα πρωτεία. Αυτό το κυνήγι θανάτου ήταν ανελέητο. Ομως, όταν πια ο εφιάλτης είχε τελειώσει, σε αντίθεση με τους βαρβάρους, η μουσική ήταν ακόμα εκεί. Και η νέα μουσική, που εν τω μεταξύ είχε καταφέρει να βρει τρόπους να συνεχίσει να προχωρά σε άλλα μέρη, ή κρυφά και στη Γερμανία μέσα στα χρόνια του σκότους, ήταν έτοιμη.

Ετσι, σταδιακά, από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 και έπειτα, θα άρχιζε πλέον να δίνει σταθερά τους καρπούς της, μέχρι που διαμορφώθηκε ένα ολόκληρο ευρωπαϊκό κίνημα, όχι ενιαίο, ούτε οργανωμένο, μα ξεκάθαρα πια υπαρκτό ως τέτοιο – πιο γνήσια ευρωπαϊκό από κάθε θεσμό.

Το ζητούμενο ήταν, στα πλαίσια ακριβώς όλων των ριζικών αναθεωρήσεων, να δοθεί μία νέα απάντηση σε ένα αιώνιο ερώτημα: «Τι είναι μουσική;». Ετσι αναπτύχθηκε ο πρώτος ηλεκτρονικός ήχος, διογκώθηκε ο ρόλος του αυτοσχεδιασμού, η παρουσία των μαθηματικών, η πλήρης μεταμόρφωση της χρήσης των οργάνων, η εμπλοκή μη ενόργανου ήχου και βέβαια η «απελευθέρωση» των δομών καθώς και της γραφής – και πλήθος άλλα. Συνθέτες όπως οι Stockhausen, Zimmermann, Berio, Rosenberg, Foss, Nono, Ligeti, Lutoslawski και πολλοί άλλοι, που είτε γράφοντας μουσική δωματίου είτε σε τεράστιες φόρμες συγκεφαλαίωσαν και προχώρησαν όλα όσα είχαν τις ρίζες τους ουσιαστικά στον Μάλερ, είχαν επιβληθεί με τη Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, είχαν διωχθεί φρικτά από τον γερμανικό ολοκληρωτισμό, μα είχαν επιβιώσει.

Αυτή η σειρά, που επιστρέφει σήμερα πάνω από μισό αιώνα από την αρχική εμφάνισή της, υπήρξε μία πρώτη ιστορικής σημασίας επόπτευση ενός μέρους της μεταπολεμικής πρωτοπορίας. Και έγραψε Ιστορία. Δεν είναι σχήμα λόγου, ούτε υπερβολή. Είναι η πραγματικότητα. Και τώρα, έπειτα από δεκαετίες, επανέρχεται για πρώτη φορά ολοκληρωμένη. Μία σειρά – σταθμός στην ιστορία της δισκογραφίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, με πρωταγωνιστές συνθέτες της πρωτοπορίας που όταν εκδόθηκε για πρώτη φορά σταδιακά μεταξύ των ετών 1968 και 1971 σε βινύλια έφερε μία μικρή επανάσταση κάνοντας προσιτό ένα είδος μουσικής σε ένα κοινό που δύσκολα θα το προσέγγιζε αλλιώς, όπως και πολλούς από τους συνθέτες της. Το γεγονός ότι μία εταιρεία όπως η DG έβαζε τη «σφραγίδα» της σε αυτή την πολύ εκτεταμένη και αναλυτική σειρά λειτουργούσε σαν ένα είδος εγγύησης σε αυτό το κοινό, ότι μπορούσε να εμπιστευτεί και να δοκιμάσει να ακούσει αυτά τα έργα, στα οποία ως επί το πλείστον εκ φύσεως ήταν μάλλον επιφυλακτικό. Ασφαλώς, στην ίδια κατεύθυνση λειτουργούσε και η παρουσία κορυφαίων ερμηνευτών της κλασικής μουσικής, όπως το Κουαρτέτο LaSalle, που υπέγραφαν με το κύρος τους τη σημασία έργων άγνωστων στη μέγιστη πλειοψηφία των υποψήφιων αγοραστών. Ετσι, μία ολόκληρη γενιά ήρθε σε επαφή με τον πιο αποτελεσματικό δυνατό τρόπο με μια μουσική που, χωρίς αυτή τη συλλογή, πιθανότατα δεν θα την είχε πλησιάσει εύκολα. Και που έκτοτε, στο μεγαλύτερο μέρος της, ουδέποτε υπήρξε μέχρι σήμερα διαθέσιμη.