Απαραίτητη διευκρίνιση: κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις της δικής μας χώρας μπορεί να είναι συμπτωματική, ή μπορεί να είναι ανησυχητική. Οπως το πάρει κανείς.

Ο Κριστόφ Κασού είναι ένας γάλλος κλιματολόγος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Ερευνας (CNRS) της Γαλλίας, και ένας από τους βασικούς συντάκτες της έκτης κατά σειρά έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Ενας αναγνωρισμένος επιστήμονας, με λίγα λόγια, που πιστεύει όμως βαθιά στην ανάγκη εκλαΐκευσης της επιστήμης – εν προκειμένω των θεμάτων που αφορούν την υπερθέρμανση του πλανήτη – ώστε να γίνεται προσιτή στο ευρύ κοινό. Τον ρόλο που του αναλογεί σε αυτό, τον έπαιζε πρωτίστως μέσω του Τwitter που έγινε X, με μία ροή από μηνύματα «παιδαγωγικού» χαρακτήρα. Κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς, ωστόσο, άρχισε να ανακαλύπτει, στα σχόλια, όλο και περισσότερες ειρωνείες και επιθέσεις.

Κάθε του λέξη, κάθε του γράφημα, απορριπτόταν ή διαστρεφόταν. Μια φωτογραφία του έπειτα από χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιήθηκε, με την κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να παρουσιαστεί ως αλκοολικός, ή κάποιος που δικαίως ξυλοκοπήθηκε. Τις περισσότερες φορές, οι υβριστές ήταν ανώνυμοι. Ολοι τους αμφισβητούσαν την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής ή τον ανθρωπογενή της χαρακτήρα. Σιγά σιγά, αυτά τα τρολ γλίστρησαν μέχρι το επαγγελματικό του e-mail. Και κάπου εκεί, το περασμένο καλοκαίρι, ο Κριστόφ Κασού αποφάσισε να βάλει τέλος σε κάθε διαδικτυακή του δραστηριότητα: «Ο ρόλος ενός επιστήμονα είναι να πληροφορεί, όχι να δίνει μάχη κατά της παραπληροφόρησης», είπε στη «Le Monde». «Οταν οι επιθέσεις ad hominem γενικεύτηκαν και άρχισαν να ξεχύνονται στη ζωή μου, είπα “τέλος”».

Θα μπορούσε να είναι, βέβαια, μία μεμονωμένη υπόθεση – αλλά δεν είναι. Από την άνοιξη του 2022, οι ειδικοί του κλίματος υφίστανται κύματα επιθέσεων στα γαλλικά social media, που μοιάζει να υποχωρούν και να γιγαντώνονται σε άμεση συνάφεια με την επικαιρότητα. Κάθε κύμα καύσωνα, κάθε κατακλυσμός, κάθε δημοσίευση μιας μελέτης ή έκθεσης της IPCC, πυροδοτεί εκατοντάδες έξαλλα σχόλια. Μόλις προχθές, όταν ο μετεωρολόγος Σερζ Ζακά αναφέρθηκε στο X στα 420 ρεκόρ ζέστης της ημέρας στη Γαλλία – η θερμοκρασία έφτασε μέχρι και τους 35°C στη Ζιρόντ –, είδε αμέσως να ξεχύνονται από κάτω σχόλια του τύπου «Ναι και λοιπόν; Δεν είναι απαραίτητα ανθρωπογενές», «Αυτή η εμμονή έχει αρχίσει να γίνεται παθολογική», «Ελεος με την προπαγάνδα των κλιματοφασιστών», «Αντί να χαίρεστε με αυτό το ωραίο ινδικό καλοκαίρι κοιτάτε να τρομοκρατήσετε τον κόσμο» κ.ο.κ. Στο μεταξύ, οι έρευνες επιβεβαιώνουν την αίσθηση των κλιματολόγων ότι δέχονται συντονισμένη επίθεση.

Σε έρευνα που πραγματοποίησε τον Φεβρουάριο του 2022, ο μαθηματικός Νταβίν Σαβαλαριάς από το Ινστιτούτο Περίπλοκων Συστημάτων του Παρισιού – Ιλ ντε Φρανς (ISC-PIF), διαπίστωσε πως το τέλος της κρίσης που πυροδότησε η Covid-19 ώθησε δεκάδες χιλιάδες συνωμοσιολογικά προφίλ σε νέα θέματα παράνοιας: για να το πούμε απλά, οι αντιεμβολιαστές μετασχηματίστηκαν σε κλιματοσκεπτικιστές. Ή καλύτερα, σε αρνητές της κλιματικής αλλαγής, γιατί ο σκεπτικισμός είναι κάτι το υγιές, είναι το σημείο από όπου ξεκινά η επιστήμη. Σύμφωνα πάντα με την έρευνα του ISC-PIF, ένα 30% των χρηστών του X σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Αρκετοί από αυτούς τους λογαριασμούς, βέβαια, είναι πιθανόν bots, αυτοματοποιημένοι δηλαδή, ή και «μισθωτοί που πληρώνονται για να τουιτάρουν όλη μέρα». Επικεντρωνόμενοι σε έναν συγκεκριμένο, ιδιαίτερα επιδραστικό λογαριασμό, τον «Elpis_R», («Ελπίς»!) με 25.000 ακολούθους, οι ερευνητές διαπίστωσαν σχέσεις τόσο με ρωσόφωνα δίκτυα όσο και με δίκτυα της αμερικανικής Ακροδεξιάς.

Θα μπορούσε να είναι, βέβαια, μια υπόθεση που αφορά μόνο το X όπως το κατάντησε ο Ιλον Μασκ, ή τα σόσιαλ μίντια γενικότερα – αλλά φυσικά δεν είναι. Στο τέλος, αυτές οι απόπειρες παραπληροφόρησης φτάνουν μέχρι την πολιτική σκηνή: στις 21 Αυγούστου, για παράδειγμα, ο βουλευτής της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης (RN) Τομά Μεναζέ κατηγόρησε την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή ότι «υπερβάλλει». Το πρόβλημα με τους «αρνητές», επισημαίνουν οι επιστήμονες, είναι πως με τις ακρότητές τους διευκολύνουν την ανάπτυξη ενός ακόμη ανησυχητικού φαινομένου, του «κλιματοκαθησυχασμού»: πιο ύπουλος αυτός, δεν αρνείται την κλιματική αλλαγή ούτε αμφισβητεί πλήρως τον ανθρωπογενή χαρακτήρα της, απλώς υποβαθμίζει τη σημασία ή την επιτακτική ανάγκη αντιμετώπισής της, προτάσσοντας ως περισσότερο επείγοντες άλλους κινδύνους, οικονομικούς ή κοινωνικούς, δημιουργώντας μια αίσθηση στον κόσμο ότι «έχουμε καιρό», ότι οι μελλοντικές τεχνολογίες θα μας βγάλουν από το λούκι, ότι αρκεί να περιμένουμε. Κάτι τέτοιο επιχείρησε να κάνει, στα μάτια πολλών επιστημόνων, ο γάλλος πρόεδρος, ο Εμανουέλ Μακρόν, δηλώνοντας κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνέντευξής του στον youtuber HygoDécrypte πως η Γαλλία δεν ευθύνεται παρά μόνο για το 1% των παγκόσμιων εκπομπών.

Σε έρευνα που είχε κάνει το 2020 μεταξύ των μελών της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, η γαλλική Υπηρεσία Οικολογικής Μετάβασης βρήκε πως ένας στους πέντε πίστευε ότι «οι επιστήμονες που μελετούν τις εξελίξεις του κλίματος υπερβάλλουν όσον αφορά τους κινδύνους»· και ένας στους έξι δήλωνε πεπεισμένος πως δεν γνωρίζουμε «τους πραγματικούς λόγους» της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Να φανταστούμε λίγο τα αποτελέσματα μιας αντίστοιχης έρευνας στο δικό μας Κοινοβούλιο;