Πώς το είχε πει η Χάνα Αρεντ θέλοντας να προσδιορίσει το απόλυτο κακό; «Υπάρχουν εγκλήματα που ο άνθρωπος δεν μπορεί ούτε να τα τιμωρήσει ούτε να τα συγχωρήσει». Οπως το καταλαβαίνω εγώ, η κορυφαία φιλόσοφος αναφέρεται σε εγκλήματα που ξεπερνούν τα όρια της ανθρώπινης συνείδησης. Ή, όπως το λέγανε απλοϊκά οι παλιοί, που δεν τα αντέχει ο νους. Ούτε τα μάτια. Πόσοι μπορούν, για παράδειγμα, να αντέξουν τα στιγμιότυπα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, να ακούσουν όσα περιγράφει ο Πρίμο Λέβι και να μην αναρωτηθούν αυτό που λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στον τίτλο του βιβλίου του: «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος».

Στην εποχή μας, λόγω του Διαδικτύου και της διασποράς μέσω των σόσιαλ μίντια, έχουμε πήξει από εικόνες και περιγραφές βαρβαρότητας. Είτε αφορούν εμπόλεμες καταστάσεις είτε τρομοκρατικές επιθέσεις είτε ακόμη «οικογενειακές ιστορίες». Η μεγάλη διασπορά δεν μας έχει κάνει να τις συνηθίσουμε, παρότι αρκετοί εξανίστανται περί αυτού. Αντιδρούμε έστω και βάζοντας τσιρότο σε διαμπερές τραύμα όπως είναι οι διαδικτυακές διαμαρτυρίες, η υπογραφή σε ψηφίσματα και άλλα τέτοια. Και μέχρι εδώ όλα καλά. Το πρόβλημα ξεκινάει από τη στιγμή που η βαρβαρότητα «εφάπτεται» με ιδεολογίες – ειδικά μάλιστα αυτές που έχουν, εδώ και χρόνια, εκπέσει σε ιδεοληψίες –, κοσμοθεωρίες, παντός τύπου τοτέμ και πολιτισμικά κλισέ. Δεν το είδαμε αναφορικά με την εισβολή στην Ουκρανία και εκείνο το υποκριτικό και κουτοπόνηρο «είμαστε με τον άνθρωπο»; Σαν κάτι ξινές, ηλικιωμένες θείτσες (διότι, σε κομματική προβολή, περί αυτού ακριβώς πρόκειται) που λένε ότι δεν ανακατεύονται στους καβγάδες της οικογένειας ενώ με την, τάχα μου, υπεράνω ανωτερότητά τους έχουν ήδη πάρει θέση. Ετσι και με τα εγκλήματα των ρώσσων εισβολέων. Σε σχέση με ό,τι έγινε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ ή την Αυστραλία, οι περίφημες γυναικείες συλλογικότητες, αυτές που χοροπηδούσαν στο Σύνταγμα φωνάζοντας «ο βιαστής είσαι εσύ» προς το σύνολο του ανδρικού φύλου και πετούσαν τρικάκια που έγραφαν ότι οι πλούσιοι βιάζουν, αντέδρασαν από χαλαρά έως καθόλου για τους βιασμούς και τις άγριες δολοφονίες των γυναικών της Ουκρανίας από τους ρώσους στρατιώτες.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την επίθεση των τρομοκρατών της Χαμάς στο Ισραήλ και ό,τι επακολούθησε. Ή μάλλον όχι ανάλογο. Πολύ χειρότερο. Η κινηματική ντουντούκα που παίρνει φωτιά σε κάθε υπόνοια γυναικείας κακοποίησης – και πολύ καλά κάνει –, τις τελευταίες μέρες κρατά εντυπωσιακή σιγή. Μιλάμε για μούγκα. Τσιμουδιά. Τα κορίτσια του Μetoo φαίνεται ότι ασχολούνται με κάτι άλλο, ίσως στολίζουν κολοκύθες για το Halloween. Και οι γυναικείες οργανώσεις κομμάτων και φορέων μάλλον θα έχουν άλλες δουλειές. Να υπερασπιστούν, ας πούμε, το… δικαίωμα των γυναικών να φοράνε τσαντόρ. Ή να διαμαρτυρηθούν έξω από την πρεσβεία του Ισραήλ.  Αυτή η «φεμινιστική σιωπή» είναι ανατριχιαστική. Τόσο ανατριχιαστική που, αν και σιωπή, φωνάζει. Και υποδηλώνει πού σταματούν η ευαισθησία και η εγρήγορση και πού αρχίζει η ιδεοληπτική σκοπιμότητα. Αλλά εδώ αυτό το όριο το έχουμε ξεπεράσει προ πολλού.

Διαστροφή

Τα εγκλήματα των τρομοκρατών της Χαμάς στο Ισραήλ ανήκουν στην κατηγορία αυτών στα οποία αναφέρεται η Αρεντ. Ξεπερνούν την ανθρώπινη συνείδηση. Διότι, πέραν της βαρβαρότητάς τους, που δεν σταματά ούτε απέναντι σε παιδιά και βρέφη, φανερώνουν και μία άλλη διαστροφή. Οι εγκληματίες τα επιδεικνύουν με περηφάνεια, καμαρώνουν για αυτά. Και οι δικοί τους τριγύρω τούς επευφημούν.

Η βιασμένη γυναίκα με τα αίματα στα ρούχα που τη βάζουν-βγάζουν σε ένα αυτοκίνητο και τη χλευάζουν, το ημίγυμνο πτώμα της νεαρής Γερμανίδας που περιφέρουν στην καρότσα κάποιου τροχοφόρου, ο μικρούλης που έχουν απαγάγει και τον βιντεοσκοπούν ενώ συνομήλικοί του – παιδιά πέντε, έξι ετών – τον τραμπουκίζουν, τα κορίτσια που, πριν τα σκοτώσουν, βίαζαν δίπλα στα πτώματα των συντρόφων τους, οι κοπέλες με τα τρομαγμένα μάτια που ζητούν βοήθεια, όλα αυτά που με σαδισμό βιντεοσκοπούν δεν είναι πληγές στο σώμα του δυτικού πολιτισμού αλλά στην ανθρώπινη συνείδηση. Κι εδώ δεν παίρνει κανέναν να είναι «με τον άνθρωπο». Διότι «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», αποσιωπητικά.