Είναι τα πεζοδρόμια για τους πεζούς; Η σωστή απάντηση είναι «ναι». Ισχύει όμως; Δεν ισχύει απόλυτα, διότι, στη σύγχρονη πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί, ο χώρος των πεζοδρομίων ολοένα και μειώνεται από την επέλαση των τραπεζοκαθισμάτων…

Αποτέλεσμα, πεζοί, άτομα που κινούνται με αναπηρικό αμαξίδιο, γονείς με καροτσάκια κ.ά. να βρίσκουν συνεχώς μπροστά τους έναν… «τοίχο-εμπόδιο» είτε από τα τραπεζοκαθίσματα είτε από κατασκευές που ξεφυτρώνουν σαν τα… μανιτάρια και εμποδίζουν τη μετακίνησή τους.

Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που πεζοί θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, μια και αναγκάζονται λόγω των εμποδίων να χρησιμοποιήσουν το οδόστρωμα κινδυνεύοντας ανά πάσα στιγμή να χτυπηθούν από κάποιο διερχόμενο όχημα…

Η ελεύθερη διέλευση στα πεζοδρόμια και η ύπαρξη ελεύθερων δημόσιων χώρων και χώρων πρασίνου είναι πλέον αναγκαίες σε όλες τις μεγαλουπόλεις, και όχι μόνο. Κι αυτό επειδή χιλιάδες κάτοικοι ευρωπαϊκών αστικών κέντρων χάνουν πρόωρα τη ζωή τους κάθε χρόνο εξαιτίας της έλλειψης χώρων πρασίνου.

Μάλιστα, η Αθήνα θεωρείται μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με τη μεγαλύτερη αναλογία θανάτων σχετιζόμενων με την έλλειψη προσβάσιμου πρασίνου. Ειδικότερα, το 88% του πληθυσμού της Αθήνας (της μητροπολιτικής περιοχής) και της Θεσσαλονίκης εκτιμάται πως δεν πληροί τον ελάχιστο στόχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την πρόσβαση των κατοίκων σε κοντινό πράσινο, ούτως ώστε να αποφεύγονται 1.143 θάνατοι τον χρόνο στην πρωτεύουσα και 245 στη συμπρωτεύουσα.

Γι’ αυτό θα πρέπει οι πολίτες να γνωρίζουν ποιες είναι οι βασικές αρχές που ισχύουν για τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους, τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται σε αυτούς.

Και επειδή το αυτονόητο δυστυχώς δεν είναι πάντα αυτονόητο (!), «ΤΑ ΝΕΑ» με τη βοήθεια της τοπογράφου-πολεοδόμου Γραμματής Μπακλατσή δίνουν μέσα από ερωτήσεις – απαντήσεις όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το τι ισχύει για τους δημόσιους κοινόχρηστους χώρους.

1. Ποιες είναι οι βασικές αρχές που ισχύουν για τους δημόσιους χώρους;

  • Στα πεζοδρόμια να υπάρχει ελεύθερη κίνηση των πεζών σε λωρίδα ελάχιστου πλάτους 1,50 µ. τουλάχιστον.
  • Στους πεζοδρόμους θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ασφαλής διέλευση των πεζών και οχημάτων εκτάκτου ανάγκης. Επίσης θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος διέλευσης πεζών µπροστά από τη ρυµοτοµική γραµµή πλάτους 1,50 µ.
  • Στους κοινόχρηστους χώρους δεν επιτρέπεται καµία µόνιµη κατασκευή (προστεγάσµατα, στέγαστρα, ανεµοφράκτες κ.λπ.). Οποια κατασκευή, σκίαστρο ή οµπρέλα πρέπει να είναι κινητή και σχετικά εύκολα µετακινούµενη.
  • Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση οποιασδήποτε συσκευής (ψυγεία, πάγκοι, ντουλάπια κ.λπ.) .
  • Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση οποιασδήποτε κατασκευής, έστω και κινητής, που να αλλοιώνει το δάπεδο των πεζοδρομίων και των κοινόχρηστων χώρων.
  • Σε όλο το μήκος της ελεύθερης ζώνης διέλευσης των πεζών θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερο ύψος ίσο με 2,20 μ., απολύτως ελεύθερο από οποιοδήποτε εμπόδιο (μαρκίζες, επιγραφές, σημάνσεις, πινακίδες, τέντες κ.λπ.).

2. Πώς οφείλουν οι δήμοι να διαμορφώνουν τους κοινόχρηστους χώρους για την ανεμπόδιστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία;

  • Κατά τη διαμόρφωση ή ανακατασκευή των κοινόχρηστων χώρων των οικισμών, εφόσον το επιτρέπει η μορφολογία του εδάφους, επιβάλλεται να εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων με ράμπες. Επίσης να διαμορφώνεται ποσοστό 5% των χώρων στάθμευσης ή τουλάχιστον ένας για χρήση αναπηρικών αυτοκινήτων.
  • Σε πεζοδρόμια και σε πεζοδρόμους του μη βασικού δικτύου πεζοδρόμων, εφόσον η μορφολογία του εδάφους δεν επιτρέπει τη δυνατότητα δημιουργίας πλήρως προσβάσιμων χώρων κίνησης για άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο, εξασφαλίζεται πάντοτε η προσβασιμότητα για τις λοιπές κατηγορίες χρηστών.

3. Τι απαγορεύεται εντός κοινοχρήστου χώρου;

Στους κοινόχρηστους χώρους επιτρέπονται µόνο µερικές µικρές ή ελαφρές κατασκευές και ο απαραίτητος αστικός εξοπλισμός για την παραμονή των πολιτών σε αυτούς.

Απαγορεύεται η κατασκευή κτιρίων, περιφράξεων, στεγάστρων µε µόνιµες κατασκευές, που εξυπηρετούν ιδιωτικές χρήσεις, όπως αναψυκτήρια – εστιατόρια. Ετσι είναι αυθαίρετες όλες οι ξύλινες μόνιμες ή ημιμόνιμες κατασκευές οι οποίες δημιουργούν κλειστούς χώρους, είτε με πλαστικά φύλλα (νάιλον), είτε με τζάμι, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, που ουσιαστικά επεκτείνουν τον κλειστό χώρο των καταστημάτων σε κοινόχρηστους χώρους (π.χ. πεζοδρόμια, παραλίες κ.λπ.) και που έχουν κατακλύσει τα τελευταία χρόνια τις πλατείες και τους πεζοδρόµους.

4. Τι κατασκευές επιτρέπονται εντός των δημόσιων κοινοχρήστων χώρων;

  • Διαμόρφωση του εδάφους, όπως κλίµακες, τοίχοι, διάδροµοι, κεκλιµένα επίπεδα, µηχανικά µέσα κάλυψης υψοµετρικών διαφορών, καθώς και κατασκευές για την εξυπηρέτηση ατόµων µε αναπηρία ή/ και εµποδιζόµενων ατόµων.
  • Λυόµενες και προσωρινές κατασκευές (για συγκεκριμένο σκοπό και χρονικό διάστημα, π.χ. Χριστουγεννιάτικο Χωριό).
  • Κατασκευές για τη λειτουργία και την εξυπηρέτηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (π.χ. στάση λεωφορείου).

5. Τι εγκαταστάσεις επιτρέπονται;

  • Κατασκευές δικτύων υποδοµής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας.
  • Εγκατάσταση σταθµών µέτρησης ατµοσφαιρικής ρύπανσης, θορύβου και µετεωρολογικών παραµέτρων µε τον αναγκαίο εξοπλισµό.
  • Υπέργειοι και υπόγειοι σταθµοί διανοµής ή µέτρησης και ρύθµισης φυσικού αερίου.
  • Η εγκατάσταση κεντρικών λεβήτων ή µονάδων Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ) για τηλεθέρµανση.

6. Ποιος έχει την ευθύνη για την καθαριότητα, συντήρηση και διαχείριση των κοινόχρηστων χώρων της πόλης και των οικισμών;

Την αρμοδιότητα την έχει ο δήμος, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να διαμορφώνει, να συντηρεί και να εκμεταλλεύεται τον χώρο, διαφυλάσσοντας όμως τον δημόσιο χαρακτήρα του. Επίσης ο δήμος μπορεί να μισθώνει μέρος των δημόσιων χώρων σε ιδιώτες για την εκμετάλλευση αυτών.

7. Ποιοι χώροι είναι δημόσιοι κοινόχρηστοι χώροι εντός πόλης;

Σύμφωνα με το σχέδιο πόλης σε κάθε πόλη, υπάρχουν ελεύθεροι και πράσινοι χώροι, εκτάσεις χωρίς κτίρια, δρόμοι, πεζόδρομοι, πλατείες, παιδικές χαρές, οι ακτές, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα πάρκα ή άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές και χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις, όλοι αυτοί οι χώροι οφείλουν να είναι ανοιχτοί, να έχουν σε αυτούς πρόσβαση όλοι οι πολίτες και να αποτελούν κατά κανόνα ιδιοκτησίες του Δημοσίου ή οργανισμών του Δημοσίου.

Οι ελεύθεροι και πράσινοι χώροι χαρακτηρίζονται από τη νομοθεσία πρωτίστως κοινόχρηστοι χώροι. Επίσης ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια.

8. Τι γίνεται όταν οι επιχειρηματίες καταλαμβάνουν παράνομα τον κοινόχρηστο χώρο;

Οι δημοτικές αρχές έχουν υποχρέωση να απομακρύνουν τέτοιες αυθαίρετες κατασκευές (τέντες, τζάμια, νάιλον, δοκάρια κ.λπ.), που μειώνουν τους κοινόχρηστους χώρους και, εφόσον έχουν δώσει άδειες για τέτοιες εγκαταστάσεις, οφείλουν να τις ανακαλέσουν για λόγους δημοσίου συμφέροντος που αφορούν την τήρηση του Συντάγματος και των πολεοδομικών διατάξεων.