Αντιλαμβάνομαι ότι μια από τις βασικές αιτίες της εξαιρετικά περιορισμένης συμμετοχής των αθηναίων πολιτών στις αυτοδιοικητικές εκλογές είναι η ανυπαρξία ενδιαφέροντος εκ μέρους τους για τις προτάσεις και το πρόγραμμα των υποψήφιων δημοτικών αρχόντων. Ακριβέστερα, την αδιαφορία τους δεν μπορεί να κάμψει ούτε η «κοστολόγηση» των προτάσεών τους ούτε η όποια επιστημονική τεκμηρίωσή τους.

Εκείνο που τους ωθεί στη θέση της άρνησης ή της απάθειας είναι η εδραιωμένη, πλέον, πεποίθηση πως ό,τι εξαγγέλλεται δεν πρόκειται να υλοποιηθεί. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν τη στάση αυτή των πολιτών ως κρίση αξιοπιστίας ή κρίση εμπιστοσύνης και ομονοούν ότι η άρση της είναι ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση.

Η κρίση εμπιστοσύνης δημιουργήθηκε από τη συσσώρευση ανεκπλήρωτων υποσχέσεων για την επίλυση προβλημάτων που χρονίζουν άλυτα.

Το πιο χαρακτηριστικό όλων είναι τα εμπόδια στην κίνηση των πολιτών στους ελεύθερους δημόσιους χώρους της πόλης. Η συστηματική παραβίαση του δικαιώματός τους να κυκλοφορούν ανεμπόδιστοι οφείλεται σε ποικίλα εμπόδια, που εκκινούν από παρανόμως σταθμευμένα οχήματα, τραπεζοκαθίσματα καταστημάτων εστίασης και διαφημιστικές ταμπέλες, εκτείνονται σε σκαλωσιές, ερείπια κτιρίων και πεταμένα μπάζα και καταλήγουν σε λαϊκές αγορές η οργάνωση των οποίων επαφίεται στους πωλητές και σε περίπτερα-σουπερμάρκετ.

Η έλλειψη στοιχειωδών κανόνων κοινωνικής συνεύρεσης και ευγένειας είναι αναγκαίο επακόλουθο αυτής της κατάστασης.

Σημειωτέον ότι όλο αυτό το χάος που προκαλείται από τα πολλαπλά εμπόδια δημιουργείται και συντηρείται παρά την ύπαρξη ρητών διατάξεων που τα απαγορεύουν.

Την ευθύνη της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την ύπαρξη εμποδίων στην ελεύθερη κίνηση των πολιτών έχουν, εδώ και περισσότερο από δέκα χρόνια, οι δήμοι. Η κατάσταση, όμως, δεν βελτιώνεται αισθητά. Σε τι οφείλεται, λοιπόν, η αδυναμία των τοπικών Αρχών να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα;

Τρία είναι τα ειδικότερα προβλήματα που όσο δεν επιλύονται, δεν επιτρέπουν τη βελτίωση της συνολικής εικόνας:

Α) Η επιφυλακτικότητα των υπουργών που έχουν το αντίστοιχο χαρτοφυλάκιο να εκχωρήσουν όχι μεμονωμένες αρμοδιότητες αλλά ολοκληρωμένα πεδία πολιτικής στους δήμους. Αποτέλεσμα αυτής της διστακτικότητας είναι οι επικαλύψεις και η σύγχυση περί του πρακτέου.

Β) Η ραθυμία και εσκεμμένη παρακώλυση των έργων από τις δημοτικές υπηρεσίες είτε από τους εργολάβους στους οποίους έχει ανατεθεί η υλοποίηση τμήματος ή του συνόλου του έργου. Αυτή οφείλεται στην αδυναμία των δήμων να διοικήσουν το προσωπικό τους και να προσαρμόσουν τους κανόνες περί προμηθειών και δημοσίων συμβάσεων στη δική τους πραγματικότητα.

Γ) Η αδιαφάνεια και οι προσπάθειες χειραγώγησης των πολιτών που αποσκοπούν στην απόσειση της πολιτικο-διοικητικής ευθύνης των αιρετών.

Τα τρία προηγούμενα προβλήματα μεγεθύνονται από πρόσθετα προβλήματα  κακοδιοίκησης του κεντρικού κράτους και των θεσμών, εν γένει. Η προβληματική απόδοση της δικαιοσύνης, οι άτυπες τάξεις που οδηγούν στην ατιμωρησία και την παρανομία, η εξάντληση του κοινοβουλευτικού ελέγχου στη διατύπωση ερωτήσεων και επερωτήσεων στους αρμόδιους υπουργούς, συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών.

Το αποτέλεσμα αυτού του μείγματος αποτυπώνεται σε περιθωριακές και ακραίες συμπεριφορές, ιδίως των νεότερων, μηδενισμό και επιθετικότητα.

Αισιόδοξη νότα στο προηγούμενο δυστοπικό τοπίο της ζωής στην πόλη προσφέρουν οι ενδείξεις από τη δραστηριοποίηση συλλόγων για την προστασία των δικαιωμάτων των πεζών και ομάδων πολιτών για την περιφρούρηση του πεζόδρομου ή της πλατείας όπου ζουν. Η επιδίωξη όχι μόνο μιας «βιώσιμης κινητικότητας» αλλά και μιας «πολιτικότητας», δηλαδή, μιας συνείδησης πολιτών που θα υπεραμύνεται του ελεύθερου δημόσιου χώρου από όσους τον επιβουλεύονται, αποτελεί το κεντρικό κοινωνικο-πολιτικό διακύβευμα, ιδίως σε χαλεπούς καιρούς.

Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμων Δημόσιας Διοίκησης, πρώην βουλευτής