Τετάρτη, 20.30, λίγο πιο νωρίς από τη συνηθισμένη ώρα που οι παρέες δίνουν ραντεβού για βραδινό φαγητό στο «Ψαροκόκκαλο» στα Μελίσσια. Το τραπέζι είναι στην πίσω βεράντα, ποντάροντας σε όσο το δυνατόν περισσότερη ησυχία. Ο απόστρατος ναύαρχος Στυλιανός Πετράκης, επίτιμος αρχηγός ΓΕΝ πλέον, είναι ο άνθρωπος που στη θητεία του ως επικεφαλής του Πολεμικού Ναυτικού κλήθηκε να αντιμετωπίσει την κρίση του «Ορούτς Ρέις» το 2020 και αυτός που επί των ημερών του αποφασίστηκε, υπεγράφη και άρχισε να υλοποιείται το πρόγραμμα πρόσκτησης των φρεγατών Belh@ra. Το σοβαρότερο εξοπλιστικό πρόγραμμα του Πολεμικού Ναυτικού εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Από τότε που παρελήφθη η τελευταία φρεγάτα τύπου ΜΕΚΟ, η «Σαλαμίς», το 1999. Για αυτόν το Πολεμικό Ναυτικό είναι «ιδέα και ως τέτοια πρέπει να την υπηρετείς». Και όσες φορές και αν γύριζε πίσω το ίδιο θα έκανε. Ακόμα και αν δεν έφτανε να γίνει αρχηγός.

Ο ναύαρχος Πετράκης μπορεί να μην ήταν παρών στην τελετή καθέλκυσης του «Κίμωνα» στα ναυπηγεία της Naval στη Λοριάν, στις 4 Οκτωβρίου, αλλά δηλώνει δικαίως περήφανος, γιατί, όπως λέει, «ένα τόσο σημαντικό πρόγραμμα σαν αυτό θέλει τουλάχιστον δύο χρόνια προετοιμασία. Εμείς καταφέραμε να πάρουμε την απόφαση τον Σεπτέμβριο του 2021, στις 24 Μαρτίου 2022 να υπογραφεί η σύμβαση και σε έξι μήνες, τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, βρισκόμουν στη Λοριάν, όπου το πρώτο μπλοκ της πρώτης φρεγάτας FDI ΗΝ για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό τοποθετήθηκε στη ναυπηγική κλίνη και άρχισε η διαδικασία συναρμολόγησης».

Ζητάω την ιστορία των Belh@ra, πώς αποφασίστηκαν, πώς επιλέχθηκαν. «Τα εξοπλιστικά προγράμματα δεν είναι προϊόν αυθαίρετων αποφάσεων, προκύπτουν από τη Δομή Δυνάμεων, που εγκρίνεται από το ΚΥΣΕΑ. Πάντα οι προβλέψεις της Δομής Δυνάμεων είναι το ιδανικό. Για να υλοποιηθούν στο σύνολό τους χρειάζονται χρήματα που ποτέ δεν επαρκούν. Αρα ο κάθε αρχηγός προσπαθεί με τα κονδύλια που του διατίθενται να υλοποιήσει κατά προτεραιότητα τα πλέον σημαντικά από τα εγκεκριμένα προγράμματα. Στόχος το βέλτιστο επιχειρησιακό αποτέλεσμα».

«Ο μέσος όρος ηλικίας των φρεγατών του στόλου μας υπερβαίνει τα 40 χρόνια. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι είναι επιτακτική η ανάγκη ανανέωσης των μεγάλων μονάδων μας, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι φρεγάτες τύπου S στο τέλος της δεκαετίας θα ολοκληρώσουν τον επιχειρησιακό τους βίο» σημειώνει ο ναύαρχος και επαναλαμβάνει πολλές φορές ότι τα χρήματα είναι περιορισμένα. «Η κρίση του 2020 έπαιξε προφανώς καταλυτικό ρόλο με την κυβέρνηση να αποφασίζει να διαθέσει τους απαιτούμενους πόρους. Και να ξέρεις, σε τέτοια εξοπλιστικά, επειδή τα χρήματα είναι πολλά, μαζί με τα “θέλω” του κάθε Κλάδου πρέπει να εξυπηρετούνται και τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας. Συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικό οι εκάστοτε εισηγήσεις προς την πολιτική ηγεσία, που θα πρέπει να πάρει την τελική απόφαση, να περιλαμβάνουν περισσότερες της μιας επιλογές».

Αναφέρεται στα τρία προγράμματα που αποφασίστηκαν «των φρεγατών, της αναβάθμισης των ΜΕΚΟ και των κορβετών».

Γυρνάμε στις φρεγάτες, «επειδή λέγονται διάφορα, συνοπτικά, όταν ξεκινάς τη διαδικασία για ένα εξοπλιστικό πρόσκτησης νέων φρεγατών κάνεις έρευνα αγοράς, αφού έχεις αποφασίσει τις ελάχιστες, ανά μορφή πολέμου, επιχειρησιακές δυνατότητες που πρέπει να διαθέτει το πλοίο και πάντοτε στη λογική πρόσκτησης περισσοτέρων μονάδων και της βέλτιστης ικανοποίησης των επιχειρησιακών αναγκών, στον διατιθέμενο προϋπολογισμό. Στο πλαίσιο την εν λόγω διαδικασίας προσκλήθηκαν και αξιολογήθηκαν, μετά από εξαντλητικό διάλογο, οι προτάσεις πολλών εταιρειών από διάφορες χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία κ.ά.). Σημαντική παράμετρος η απαίτησή μας για αυξημένες δυνατότητες των πλοίων στον αντιαεροπορικό πόλεμο (αεράμυνα περιοχής). Στην προκειμένη περίπτωση το πετύχαμε σε απολύτως ικανοποιητικό βαθμό. Στο πλαίσιο της έρευνας αγοράς προσκλήθηκαν πολλές εταιρείες. Εν προκειμένω οι Belh@rra με τα 32 βλήματα Aster 30 (ελληνική διαμόρφωση), εμβέλειας άνω των 100 χλμ. καλύπτoυμε απολύτως τη βασική αυτή απαίτηση».

Σημειώνει δε ότι το κόστος μιας φρεγάτας με δυνατότητες αεράμυνας περιοχής κυμαίνεται στα 1,5 δισ. Υστερα από μεθοδικές και επίμονες προσπάθειες του πρώην υπουργού Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου και εκμεταλλευόμενοι το κλίμα που είχε διαμορφωθεί (AUKUS), ήρθε και η ρήτρα αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής και δημιούργησαν ένα κλίμα που έκλινε στην πλευρά των Γάλλων, συμπιέζοντας το κόστος στα 3 δισ. για τρία πλοία και δυνατότητα άσκησης προαίρεσης για ένα επιπλέον πλοίο στο ίδιο κόστος, σημειώνει ο Πετράκης. Σημαντικοί και οι χρόνοι παράδοσης, αφού οι δύο φρεγάτες θα παραδοθούν το 2025 και η τρίτη το 2026 όπως επισημαίνει ο ναύαρχος, κάτι που «μας γλιτώνει από την απαίτηση ενδιάμεσης λύσης. Και έτσι ολοκληρώθηκε το πρότζεκτ των φρεγατών». Χαρακτηρίζει τις φρεγάτες ως μία εξαιρετική αρχή που πρέπει ασφαλώς να έχει συνέχεια και σημειώνει ως «επιτακτικά» τα προγράμματα αναβάθμισης των φρεγατών ΜΕΚΟ και πρόσκτησης κορβετών. Για τον ίδιο η γαλλική Gowind και η ιταλική Doha ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του ΠΝ. Ρωτάω για τα μεταχειρισμένα αμερικανικά LCS που δείχνουν να εμφανίζονται ως οικονομική επιλογή: «Είμαι εξαιρετικά επιφυλακτικός λόγω των γνωστών προβλημάτων των πλοίων, που οδήγησαν το Ναυτικό των ΗΠΑ στην απόσυρσή τους από την ενεργό υπηρεσία σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση είμαι βέβαιος ότι η υπεύθυνη ηγεσία του ΠΝ θα σταθμίσει όλα τα δεδομένα και θα διαμορφώσει τις κατάλληλες εισηγήσεις με γνώμονα την προαγωγή του επιπέδου μαχητικής ικανότητας του ΠΝ». Για τον ίδιο μία καλή επιλογή για το μέλλον θα είναι και οι αμερικανικές φρεγάτες «Constellation».

Δύσκολη τριετία

Ο ναύαρχος των Belh@rra είναι και ο αρχηγός που ήρθε αντιμέτωπος με την κρίση του «Ορούτς Ρέις». «Τα τρία τελευταία χρόνια ήταν χρόνια δύσκολα. Η μία κρίση διαδεχόταν την άλλη και ο κορωνοϊός ήταν μεγάλη πρόκληση. Καταφέραμε να μη δέσουμε καράβι, κάτι που δεν κατάφεραν ούτε οι Ιάπωνες». Για την κρίση του 2020 υπογραμμίζει ότι «ήταν η μεγαλύτερη ανάπτυξη του Στόλου μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, κράτησε πάνω από 2½ μήνες. Ειλικρινά σου μιλάω ότι ήμουν απόλυτα σίγουρος. Χάρη στη ναυτοσύνη, το ηθικό του προσωπικού και τις ξεκάθαρες εντολές της πολιτικής ηγεσίας. Πάντα έχεις την ανησυχία να αποφύγεις το λάθος. Προσπαθούμε να τους συγκρατούμε, να τους πείσουμε να έχουν στρατηγική ψυχραιμία. Οι κυβερνήτες των πλοίων μας είναι εξαιρετικά εκπαιδευμένοι, αυτό το αναγνωρίζουν εχθρούς και φίλους αλλά μία λάθος εκτίμηση δεν μπορείς να την αποκλείσεις».

Ρωτάω για την επακούμβιση. «Ηταν ένα περιστατικό που πράγματι η ναυτοσύνη του έλληνα κυβερνήτη οδήγησε να υποστεί ζημιά αυτός που την προκάλεσε. Με ανησυχούσε για πολύ καιρό γιατί περίμενα ανάλογη αντίδραση που δεν ήρθε ποτέ. Και αυτό κάτι σημαίνει». Αναφέρομαι στην ηρεμία που έχουμε από το 2023 και μετά. «Είδες, βρε παιδί μου, ως διά μαγείας από τότε που έφυγα επικρατεί ηρεμία» μού λέει και γελάει, ευχόμενος να διατηρηθεί.

Το 2020 ο Πετράκης το μετράει στις πιο δύσκολες στιγμές της καριέρας του. Σε αυτές και η συμμετοχή του στην επιχείρηση «Atalanta», ως κυβερνήτης της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς». Μία επιχείρηση κατά της πειρατείας που συμμετείχε με μονάδα το ΠΝ και κανείς δεν μπορεί να τη θεωρήσει προβλέψιμη και ασφαλή. Απαριθμώντας τα δύσκολα ο Πετράκης θυμάται την κρίση του «Σισμίκ» το ’87, ως σημαιοφόρος στο «Θεμιστοκλής», τα Ιμια το 1996 που έχασε συμμαθητή του, αλλά και την προσπάθεια εντοπισμού, αναγνώρισης και ενταφιασμού των ηρώων του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στην Αλβανία.

«Τελικά άξιζε; Θα αλλάζατε κάτι;» του λέω. «Ασφαλώς άξιζε! Πάντα ο στόχος μου ήταν η θάλασσα. Ημουν αποφασισμένος από πολύ μικρός. Είχαμε και πολλούς καπετάνιους στην οικογένεια. Είχα έναν φίλο από διπλανό χωριό, στην Κρήτη, που έφυγε πριν από λίγα χρόνια και είχε περάσει στη Σχολή. Αυτός με έπεισε να στραφώ στο ΠΝ. Και τώρα να διάλεγα το ίδιο θα έκανα. Παρά τις δυσκολίες» απαντά.

«Μια σημαντική στιγμή είναι όταν τελειώνεις τη Σχολή, παρουσιάζεσαι στο πρώτο πλοίο και γνωρίζεις τον πρώτο κυβερνήτη. Αυτός ο άνθρωπος στο αντιτορπιλικό “Θεμιστοκλής” το ’85 μού είπε: «Σημαιοφόρε, να θυμάσαι πάντα κάτι. Το Ναυτικό είναι μια ιδέα. Και ως ιδέα θα το υπηρετείς» και αυτό προσπάθησα κάνω πράξη» λέει.

Αναγνωρίζει ότι «πάντα στο ΠΝ βάζουμε πρώτα το Ναυτικό και μετά τα υπόλοιπα. Και στα υπόλοιπα είναι και η οικογένεια. Κοίταζα την κόρη μου και αναρωτιόμουν πότε τελείωσε το λύκειο. Χρωστάω πολλά στη γυναίκα μου τη Λέτα. Είμαστε μαζί από το 1981, δέκα μέρες πριν μπω στη Σχολή. Μου στάθηκε τόσο πολύ και με στήριξε σθεναρά όλα αυτά τα χρόνια».

Ο Πετράκης είναι ειλικρινής: «Τα νέα παιδιά πάνε στο ΠΝ, αλλά, κακά τα ψέματα, το ΠΝ, δηλαδή τα καράβια, έχουν μια ιδιαιτερότητα έναντι των υπόλοιπων Κλάδων. Ενα στέλεχος που υπηρετεί σε πολεμικό πλοίο θα λείπει, ανάλογα με το πλοίο, τα 2/3 του χρόνου από το σπίτι του. Οι μισθοί για τα στελέχη των πλοίων μας κυμαίνονται από 900 έως 1.500 ευρώ. Πρέπει να αναγνωρίσουμε τη δυσκολία αυτή και να την ανταμείψουμε. Μετά την κρίση φεύγουν νέοι αξιωματικοί που είναι περιζήτητοι στον ιδιωτικό τομέα. Καταλαβαίνεις λοιπόν ότι η απαίτηση μιας οικονομικής ενίσχυσης των ανθρώπων που υπηρετούν στα πλοία και για όσο υπηρετούν επί πλοίων είναι άκρως απαραίτητη».

Δημοκρατική κουλτούρα

Θέλω να τον προβοκάρω και ρωτάω πόσο «δημοκρατικό» είναι το ΠΝ. «Τα στελέχη του Ναυτικού στο πλοίο αντιμετωπίζουν εξίσου τη δύσκολη κατάσταση και τον κίνδυνο. Αν βουλιάξει το πλοίο θα πάμε όλοι στον πάτο. Ο κυβερνήτης και ο ναύτης διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο. Η ζωή και η ακεραιότητα όλων κρίνεται από το πόσο καλά θα υλοποιήσουν τις εντολές του κυβερνήτη. Ετσι αναπτύσσουν ενσυνείδητη πειθαρχία. Μας καλλιέργησαν και το καλλιεργούμε να θέλουμε τη γνώμη των νέων ανθρώπων. Με σεβασμό πάντα αλλά να έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Αλλωστε οι νέοι γνωρίζουν πολλά πράγματα σε αντικείμενα που για παλιότερους είναι θολά. Το Ναυτικό έχει την απεραντοσύνη της θάλασσας. Πηγαίνεις σε άλλους τόπους, αποκτάς εμπειρίες. Τα στελέχη του ΠΝ διαπνέονται από δημοκρατική κουλτούρα και το απέδειξε και το Κίνημα του Ναυτικού, ένα γεγονός που έσωσε την τιμή των Ενόπλων Δυνάμεων και έδωσε ηχηρό χαστούκι στη δικτατορία. Σε δικτατορικά καθεστώτα όσοι αντιστέκονται υποφέρουν, οι στρατιωτικοί όμως υποφέρουν διπλά».

Ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς είναι σε αυτά που ανησυχούν τον Πετράκη. «Το Μεσανατολικό είναι σύνθετο και εξαιρετικά δύσκολο γεωπολιτικό πρόβλημα. Η Χαμάς έκανε ένα τραγικό λάθος, που έδωσε αφορμή στον Νετανιάχου. Δεν μπορεί να αποκλειστεί η εμπλοκή γειτονικών χωρών στη σύγκρουση. Η παρουσία των Αμερικανών είναι μία ισχυρή ανάσχεση στην άμεση εμπλοκή τους, αλλά αν συμβεί, θα είναι ασφαλώς καταστροφικό και ουδείς μπορεί να προβλέψει πού θα οδηγήσει. Θα ανοίξει η πόρτα του φρενοκομείου».