«Πορφύρας». Αυτή είναι η πρώτη λέξη που διαβάστηκε από έναν απανθρακωμένο πάπυρο, 20 αιώνες μετά την καταστροφή του, από την έκρηξη του Βεζουβίου το 79 μ.Χ., χάρη στη χρήση ακτίνων Χ και ενός προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης. Η επίμαχη λέξη βρίσκεται γραμμένη σε έναν από τους εκατοντάδες παπύρους, οι οποίοι εντοπίστηκαν σε μια έπαυλη στο Ερκολάνο, που  εκτιμάται ότι ανήκε στον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα. Οι απανθρακωμένοι κύλινδροι δε έχουν ανοιχτεί και ανήκουν σε συλλογή του Ινστιτούτου της Γαλλίας στο Παρίσι.

Η έρευνα που ονομάστηκε «Βεζουβίου Πρόκληση» ξεκίνησε τον Μάρτιο όταν η ομάδα του καθηγητή υπολογιστών Μπρεντ Σιλς από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι έδωσε στη δημοσιότητα χιλιάδες τρισδιάστατες εικόνες από ακτίνες Χ δύο τυλιγμένων κυλίνδρων και τριών θραυσμάτων παπύρου, και από ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που είχε εκπαιδευτεί να διαβάζει γράμματα στους κυλίνδρους με βάση τα ανεπαίσθητα ίχνη που άφηνε το μελάνι στη δομή του παπύρου.

Τρεις γραμμές

Δύο σπουδαστές πληροφορικής, ο Λιουκ Φάριτορ από τη Νεμπράσκα και ο Γιούσεφ Νάντερ από το Βερολίνο, δέχτηκαν την πρόκληση. Βελτίωσαν τη διαδικασία αναζήτησης και εντόπισαν ανεξάρτητα ο καθένας την ίδια αρχαία ελληνική λέξη: «πορφύρας». Ο Φάριτορ, που βρήκε πρώτος τη λέξη, κερδίζει 40.000 δολάρια και ο Νάντερ 10.000 δολάρια, καθώς το πρόγραμμα υποστηρίζεται από επενδυτές της Σίλικον Βάλεϊ. Η έρευνα συνεχίζεται και επόμενος στόχος των ερευνητών είναι να διαβάσουν το κείμενο γύρω από τη συγκεκριμένη λέξη, καθώς, όπως ανακοινώθηκε ήδη, τρεις γραμμές που περιείχαν έως και 10 γράμματα είναι πλέον ευανάγνωστες. «Αυτή η λέξη είναι η πρώτη μας βουτιά σε ένα αρχαίο βιβλίο που δεν έχει ανοιχτεί», δήλωσε ο καθηγητής Σιλς στη βρετανική εφημερίδα «The Guardian».

«Για μένα, η ανάγνωση λέξεων μέσα από τους συγκεκριμένους κυλίνδρους ήταν σαν να πηγαίνω στο φεγγάρι», πρόσθεσε. «Ειλικρινά, ήξερα ότι το κείμενο ήταν εκεί. Η ανάγνωση των λέξεων αποτελεί ένα βήμα σε μια νέα επικράτεια, την οποία κατακτήσαμε. Τώρα είναι ώρα για εξερεύνηση».