Μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία, το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας (ΕΑΧ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και συγκεκριμένα η ερευνητική ομάδα του καθηγητή Νικόλαου Σ. Θωμαΐδη, πραγματοποίησε χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις σε υπόγεια και επιφανειακά ύδατα από τον Νομό Καρδίτσας. Τα δείγματα ελήφθησαν από 4 περιοχές στον Νομό Καρδίτσας και συγκεκριμένα από τον ποταμό Σοφαδίτη (περιοχές Σοφάδες και Παλαμάς) και από δύο γεωτρήσεις (περιοχές Σοφιάδα και Ματαράγκα), σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα του καθηγητή Καλλιώρα (Σχολή Μεταλλειολόγων – Μεταλλουργών Μηχανικών – ΕΜΠ). Τα βακτήρια Escherichia coli και Intestinal Enterococci που απαντώνται στη γαστρεντερική οδό των ζώντων οργανισμών ανιχνεύθηκαν και στα 4 δείγματα επιφανειακών και υπόγειων υδάτων σε επίπεδα που κυμαίνονταν 42 – 2.200 cfu/100 m (μέγιστο στο ποτάμι περιοχή Σοφάδες) και 56 – 1.400 cfu/100 m (μέγιστο γεώτρηση Σοφιάδα) αντίστοιχα. Δεν ανιχνεύτηκε πουθενά σαλμονέλα.

Η επιβάρυνση στην περιοχή Παλαμά δεν είναι σημαντική, παρόλη την ύπαρξη των παραπάνω μικροοργανισμών σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Το νερό της γεώτρησης Ματαράγκα δεν είναι πόσιμο με βάση τα επίπεδα κολοβακτηριδίων και εντερόκοκκων που βρέθηκαν. Το ίδιο ισχύει και για το υπόγειο νερό από την περιοχή Σοφάδες, όπου η υψηλή συγκέντρωση εντερόκοκκων σαφώς υποδηλώνει εισροή μολυσμένων υδάτων από παρακείμενους βόθρους. Το ποτάμι Σοφάδες έχει υψηλές συγκεντρώσεις τόσο σε κολοβακτηρίδια όσο και σε εντερόκοκκους, το οποίο είναι αναμενόμενο με βάση την καταστροφή που συνέβη, με την επιβάρυνση από φερτά υλικά, νεκρά ζώα και εισροές από αστικά λύματα.

Στις αναλύσεις που έγιναν στο ΕΑΧ πραγματοποιήθηκε επίσης σάρωση χιλιάδων χημικών ενώσεων με διαφορετικές χρήσεις χρησιμοποιώντας αναλυτικές τεχνικές αιχμής (φασματομετρία μάζας υψηλής διακριτικής ικανότητας). Η σάρωση φανέρωσε την παρουσία φυτοπροστατευτικών ουσιών ως δείκτες αγροτικής δραστηριότητας και δεκάδων φαρμακευτικών καθώς και ρύπων σχετιζόμενων με προϊόντα καθημερινής χρήσης και την κατανάλωση καφέ και τσιγάρου από την ευρύτερη περιοχή ως δείκτες επιβάρυνσης επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από αστικά λύματα και παρακείμενους βόθρους. Συγκεκριμένα δεκάδες ενώσεις που χρησιμοποιούνται ως φυτοπροστατευτικές ουσίες (εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα, ζιζανιοκτόνα) σε καλλιέργειες της περιοχής υπάρχουν σε πολύ υψηλά επίπεδα στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα της περιοχής. Οι υψηλότερες τιμές συγκεντρώσεων για πολλές φυτοπροστατευτικές ενώσεις φαίνεται να εντοπίζονται στη γεώτρηση της περιοχής Ματαράγκα. Ανάμεσα στα περίπου 25 φυτοφάρμακα που έχουν ανιχνευθεί μέχρι στιγμής ξεχωρίζουν το εντομοκτόμο Acetamiprid και το ζιζανιοκτόνο Metolachlor μαζί με το προϊόν μετατροπής αυτού (Metolachlor-ESA) που ανιχνεύθηκαν σε συγκεντρώσεις ίσες με 1,93 και 2,66 μg/L στη γεώτρηση της περιοχής Ματαράγκα.

Τα πρώτα αποτελέσματα φανερώνουν επίσης την παρουσία πάνω από 20 φαρμακευτικών ενώσεων με διαφορετικές χρήσεις όπως: αντιψυχωσικά, αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, αντιβιοτικά, αντιισταμινκά. Συγκεκριμένα, τα αντικαταθλιπτικά Citalopram και Venlafaxine με τους μεταβολίτες τους N-desmethyl-citalopram και O-desmethyl-venlafaxine αντίστοιχα σε υψηλές συγκεντρώσεις, κυρίως στα επιφανειακά ύδατα, που κυμαίνονταν μεταξύ 2,75-11,7 ng/L, ενώ οι συγκεντρώσεις των αντιυπερτασικών κυμαίνονταν μεταξύ 3,65-31,4 ng/L. Η παρουσία πληθώρας φαρμακευτικών ενώσεων και μεταβολιτών τους σε υψηλά επίπεδα σε συνδυασμό με το υψηλό μικροβιακό φορτίο υποδεικνύει πιθανή διαρροή λυμάτων στα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα της περιοχής.

Η επεξεργασία των δεδομένων είναι εν εξελίξει και αναμένεται να αξιολογηθεί η παρουσία οργανικών ρύπων που εμπεριέχονται στην Οδηγία 2013/39/EU και στην τρέχουσα Ευρωπαϊκή Λίστα Παρακολούθησης (Watch List 2022/1307) για τα επιφανειακά ύδατα, καθώς και στην Οδηγία 2020/2184/ΕU για νερό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Τα πρώτα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης υποδεικνύουν ότι τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα έχουν επιβαρυνθεί λόγω της παρουσίας χημικού και μικροβιακού φορτίου από ανθρώπινη χρήση, υπογραμμίζοντας την περιβαλλοντική επιβάρυνση της περιοχής και τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από τη χρήση των συγκεκριμένων υδάτων.

O Νικόλαος Θωμαΐδης είναι καθηγητής Αναλυτικής Χημείας στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών