Νερό στον μύλο του λαϊκισμού

Η αλληλοτροφοδότηση των κρίσεων και, ως αποτέλεσμα, η φανερή και υπόγεια υπονόμευση της δημοκρατίας και του διεθνούς δικαίου αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό του ήδη τρομερού 21^ου αιώνα. Η πτώση των Δίδυμων Πύργων, το 2001, σήμανε το τέλος του ονείρου για ειρηνική δημοκρατική συνύπαρξη, που είχε γεννηθεί μετά την πτώση του Τείχους, και την αρχή μιας έκτοτε συνεχούς αντιπαράθεσης, συχνά με βίαια μέσα, μεταξύ λαών, θρησκειών, πολιτισμών: στην 11^η Σεπτεμβρίου έχουν τη ρίζα τους η αύξηση των πολέμων, της κρατικής βίας και των τρομοκρατικών επιθέσεων. Η «σκλήρυνση» αυτή  είχε καίρια επίπτωση στο πολιτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης: κακός χρονισμός για τη μεγάλη διεύρυνση προς Ανατολάς, το 2004, απόρριψη από Γαλλία και Ολλανδία του σχεδίου Συντάγματος, το 2005, συντριπτική πρωτοκαθεδρία, έως πρόσφατα, της Γερμανίας έναντι της Γαλλίας αλλά και έναντι όλων των άλλων, αφέλεια έως αδιαφορία για τις επιθετικές κινήσεις της Ρωσίας (ενεργειακός εκβιασμός, στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γεωργία και την Κριμαία). Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2009-2010, επέτεινε, παρά τη «σωτηρία» του ευρώ και των χωρών υπό Μνημόνια, την πολιτική διάσπαση, την ψυχική απόσταση μεταξύ λαών και χωρών, την κάμψη εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας. Ο συνδυασμός, χρονικός και ποιοτικός, της χρηματοπιστωτικής με τη μεταναστευτική κρίση, προϊόν πολέμων αλλά και ανέλεγκτης αύξησης των ανισοτήτων, έβγαλε στο φως τις δομικές αδυναμίες όχι μόνο της ευρωπαϊκής «διακυβέρνησης», αλλά και της «παγκοσμιοποιημένης» μορφής ενός καπιταλισμού που προοριζόταν, παρά φύσιν, να αντικαταστήσει κάθε πολιτικό σχέδιο. Μπρέξιτ και εκλογή του Τραμπ, το 2016, έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα στις όποιες ελπίδες για επίλυση, ή έστω αντιμετώπιση, της νέας κατάστασης μέσω της δημοκρατίας κι έφεραν στο προσκήνιο τις δυνάμεις του λαϊκισμού, σε αρκετές περιπτώσεις στην εξουσία (Ουγγαρία, Πολωνία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία) και σχεδόν παντού στο μεδούλι της πολιτικής και των θεσμών.