Από το Κίεβο στον «πολικό λύκο»

Οταν ένας άνθρωπος, ανυπεράσπιστος στα χέρια των βασανιστών του, πεθαίνει σε ένα παγωμένο κελί 2×3 σε ένα γκουλάγκ κάπου στον Αρκτικό Κύκλο, προς στιγμήν σου κόβεται η φωνή, σαν να παγώνεις και εσύ. Υστερα, μνημονεύεις σχεδόν συνειρμικά Αννα Αχμάτοβα. Τους συγκλονιστικούς προλογικούς στίχους στο δικό της «Ρέκβιεμ». Η ρωσίδα ποιήτρια το 1938, στα σκληρά χρόνια του σταλινισμού, έστεκε ώρες στην ουρά έξω από μια φυλακή του παγωμένου Λένινγκραντ μήπως και μπορέσει να δει τον κρατούμενο γιο της. Η γυναίκα που στεκόταν πίσω της, την αναγνώρισε, και της ψιθύρισε στο αφτί. «Αυτά εδώ μπορείτε να τα περιγράψετε;/ Και τότε εγώ είπα:/ Μπορώ». Η εκπληκτική δύναμη της μονολεκτικής απάντησης συγκλονίζει γιατί αντιφάσκει πλήρως με τις συνθήκες απόλυτης αδυναμίας που βρισκόταν το άτομο μπροστά στους αδυσώπητους μηχανισμούς της εξουσίας. Το ίδιο είπε και ο Αλεξέι Ναβάλνι. Μπορώ. Η Αχμάτοβα μπόρεσε με την Τέχνη της, ο Ναβάλνι με τη ζωή του. Ναι, μπορώ με τον θάνατό μου να σας περιγράψω τι ζούμε εμείς στη Ρωσία και από τι κινδυνεύετε εσείς στη Δύση. Ας γαβγίζουν τα σκυλιά, πληρωμένα ή ιδεολογικά τυφλωμένα, που προσπαθούν να τον σπιλώσουν ηθικά. Ο συμβολισμός ενός Ανθρώπου μόνου του απέναντι σε ένα απάνθρωπο Σύστημα είχε από πολύ παλιά, από την αρχαιότητα, μια ακατανίκητη ηθική δύναμη.