Η Μεταπολίτευση σήμερα

«Μεταπολίτευση» σημαίνει, πέρα και πάνω απ’ όλα, πενήντα χρόνια αδιατάρακτου δημοκρατικού βίου. Πρόκειται για κατάκτηση: όχι απλώς δεν ήταν δεδομένο, αλλά οι συνθήκες της μετάβασης – παράδοση και όχι ανατροπή της χούντας εν μέσω εθνικής καταστροφής – καθώς και η ιστορία της νεότερης Ελλάδας στην αντίθετη κατεύθυνση οδηγούσαν. Και μάλιστα μεγάλη κατάκτηση: η δημοκρατία που διαμορφώθηκε και λειτούργησε είχε – έχει – πολλά ελλείμματα, αλλά δεν είναι διόλου «καχεκτική», αποδείχθηκε όχι απλώς ανθεκτική αλλά με δύναμη αναγέννησης. Παρότι η Ελλάδα πήγε μπροστά σχεδόν σε όλα τα μεγάλα μέτωπα –  διάρθρωση θεσμών, εναλλαγή στην εξουσία, συμμετοχή στη διεθνή και την ευρωπαϊκή κοινότητα, συνεχής βελτίωση, ως πρόσφατα, του επιπέδου ζωής –, η πεντηκονταετία 1974-2024 δεν έχει μόνο επιτυχίες. Οι ουκ ολίγες υστερήσεις (διατήρηση παλαιοκομματικών δομών, αύξηση αδικιών και ανισοτήτων, διαμόρφωση, σε πολλές περιπτώσεις, κλίματος διχόνοιας) και παρά τρίχα αποφυγές καταστροφών (σύγκρουση με την Τουρκία, ασύντακτη χρεοκοπία, έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ακόμα και διάσωση των Ολυμπιακών Αγώνων) αποτελούν εγγενές στοιχείο της εικόνας. Η συλλογική επιτυχία δεν οδήγησε σε υπέρβαση: η αλλαγή πολιτικής και κοινωνικής νοοτροπίας δεν καρποφόρησε, οι δομές του κράτους παραμένουν ανεπαρκείς, ο πολιτισμός υποχώρησε, το αρχικό πάθος για συμμετοχή, για δράση, για ανύψωση έχει προ πολλού δώσει τη θέση του σε αδιαφορία και καχυποψία, ακόμα και σε απογοήτευση ή αποστροφή. Η Μεταπολίτευση, κατά την αντίληψή μου, είναι ένα είδος Ιανού: επιτυχίες και αποτυχίες, αναβάσεις και οπισθοχωρήσεις, κερδισμένες και χαμένες ευκαιρίες, παραδοσιακά και νέα χαρακτηριστικά αποτελούν αξεδιάλυτο σύνολο και όχι αντιμαχόμενες δυνάμεις. Για όλα αυτά σκοπεύω να γράψω αναλυτικότερα, θεωρώ όμως ότι και σήμερα, ακριβώς 50 χρόνια από την επάνοδο της δημοκρατίας στη χώρα μας, τα γεγονότα αναδεικνύουν αυτό το σχήμα.