Το έγκλημα μιας μάνας και τα fake news του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Το 2003 ανεγέρθηκε στην πολωνική πόλη Przemyśl ένα μνημείο για τα θύματα των εγκλημάτων του Ουκρανικού Επαναστατικού Στρατού στη γερμανοκρατούμενη Πολωνία, γνωστών ως «Σφαγή της Βολίνια», όταν με την υποστήριξη τμημάτων του τοπικού ουκρανικού πληθυσμού σφαγιάστηκαν άγρια περίπου 100.000 Πολωνοί, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Ως πρότυπο για το μνημείο χρησιμοποιήθηκε μία φωτογραφία όπου τέσσερα παιδικά κορμιά απεικονίζονται δεμένα με συρματόπλεγμα σε ένα δέντρο. Από τη δεκαετία του 1990 η φωτογραφία αυτή είχε μετατραπεί σε εμβληματική εικόνα-σύμβολο των εγκλημάτων των ουκρανών εθνικιστών κατά τη γερμανική κατοχή. H χρήση μιας φωτογραφίας ως πρότυπου για ένα μνημείο δεν ήταν κάτι καινούργιο. Το Πολεμικό Μνημείο Πεζοναυτών στις ΗΠΑ βασίζεται στην πασίγνωστη έπαρση της σημαίας στην Ιβο Τζίμα του Τζο Ρόζενταλ, το μνημείο για τη σφαγή στο Μοζότε, στο Ελ Σαλβαδόρ, σε μία φωτογραφία της Σούσαν Μεϊσέλας, κ.ο.κ. Τέτοιες εμβληματικές εικόνες αναπαράγονται ευρέως και αποκτούν περίοπτη θέση στη συλλογική μνήμη, αντιπροσωπεύοντας μεγάλα τμήματα της ιστορικής εμπειρίας. Μαρτυρούν κάτι που υπερβαίνει τις λέξεις: είναι αντικείμενα περισυλλογής που φέρουν την αύρα της Ιστορίας, είναι ιερές εικόνες. Ακόμα όμως κι αν αποκτούν τις δικές τους ιστορίες οικειοποίησης και σχολιασμού, ακόμα κι αν αποδεικνύονται σκηνοθετημένες, πάντα διατηρούν μια σχέση με την πραγματικότητα που αναπαριστούν – είναι κάτι παραπάνω από ντοκουμέντα, αλλά παραμένουν ντοκουμέντα. Κάτι που, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν συνέβη εδώ.