Συρροή και υποβάθμιση

Σε έναν κόσμο πεπερασμένων ποσοτήτων χώρου, χρόνου και ύλης η απόλαυση υλικών αγαθών, μέσω απόκτησης, ή απλής χρήσης, συνοδεύεται πάντοτε από ζητήματα: κατανομής, ίσων η άνισων ευκαιριών, απρόβλεπτων φυσικών ή ιστορικών καταστάσεων, προσφοράς και ζήτησης, φέρουσας ικανότητας σε διάφορες κλίμακες (από τη μικροτοπική έως την οικουμενική), περιβαλλοντικού κόστους, ποιότητας ζωής, ευχαρίστησης, δυσαρέσκειας και δικαιοσύνης. Τα τελευταία είναι πανάρχαια, δεδομένου ότι απορρέουν από την έμφυτη ανάγκη για ευχαρίστηση και δικαιοσύνη. Τα περιβαλλοντικά αντιθέτως, είναι όψιμα, όπως ο υπερπληθυσμός και ιδίως η τεράστια αριθμητική αύξηση των δυναμένων και επιθυμούντων να αποκτούν και να χρησιμοποιούν πολυτελή προϊόντα και δαπανηρές υπηρεσίες. Ο ρυθμός αυτής της αύξησης υπερβαίνει σε κάθε χώρα εκείνον της αύξησης του ολικού πλούτου. Τούτο εντείνει το πανάρχαιο πρόβλημα της ανισότητας, αλλά και εάν ακόμη σχεδιάζαμε κάποιο θαύμα αύξησης και ανακατανομής του πλούτου, ώστε να είναι όλοι ευχαριστημένοι, η απαιτούμενη πρόσθετη υπερεκμετάλλευση θα ήταν απολύτως άδικη για το λοιπό ζωικό βασίλειο και η εξάντληση της φέρουσας ικανότητας του πλανήτη στα πρώτα στάδια του εγχειρήματος θα αρκούσε ως λόγος αλυσιδωτής κατάρρευσης – οπότε παρέλκει η εξέταση των λοιπών λόγων αποτυχίας. Η αδυναμία κατανόησης του μείζονος προβλήματος είναι ζήτημα κλίμακος: ελάχιστοι το αναγνωρίζουν, ενώ όλοι αντιλαμβάνονται ότι σε βάρκα οκτώ θέσεων ταξιδεύουν άνετα πέντε επιβάτες, στριμωχτά χωρίς ευχαρίστηση δέκα, βασανιστικά για τους ίδιους και βλαπτικά για το σκάφος δεκαπέντε και με κίνδυνο πνιγμού είκοσι. Εως ένα σημείο, η πολυπλοκότητα του μείζονος οικουμενικού προβλήματος δικαιολογεί τη δυσκολία, αν όχι αδυναμία, επίτευξης συμφωνίας αναφορικώς προς το μέγεθος και τα απομένοντα χρονικά περιθώρια αντιμετώπισής του, ακόμη και μεταξύ των κατά το δυνατόν ανεπηρέαστων επιστημόνων (πόσω μάλλον μεταξύ των ιδεολογικώς προκατειλημμένων). Εν πάση περιπτώσει το παράδειγμα της βάρκας δεν είναι αδόκιμο: όταν στον ίδιο τόπο και την ίδια χρονική στιγμή ολονέν περισσότεροι επιθυμούν πρόσβαση, υπάρχει πάντοτε αντιστοίχως αυξανόμενη υποβάθμιση ή βλάβη τόσο για τον τόπο όσο και για τους ίδιους. Η αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων υπαγορεύει δυσάρεστους όρους προτεραιότητας αν όχι δυσβάστακτους όρους αποκλεισμού. Τελείως αντίθετοι όροι ισχύουν για την πρόσβαση στον απέραντο άυλο κόσμο των έργων του πνεύματος. Η ταυτόχρονη ανάγνωση βιβλίων από χιλιάδες ή εκατομμύρια δεν προκαλεί κυκλοφοριακή συμφόρηση στους δρόμους της σκέψης, όπως η ταυτόχρονη οδήγηση οχημάτων σε αυτοκινητόδρομους.