Το δίκαιο και το άδικο μέσα από τη λογοτεχνία

Είναι άξιο παρατήρησης, ή μάλλον ευρύτατων μελετών, που αποκλείεται, ως έναν τουλάχιστον βαθμό, να μην έχουν γίνει τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, πως όλα τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα, τα χαρακτηρισμένα ως ένα είδος «κοινωνικού συμβολαίου», έχουν ως βάση και αφετηρία τους μια μεμονωμένη ανθρώπινη συμπεριφορά τόσο πιο καταλυτική, όσον αφορά την κοινωνική τους συνεκφορά ώστε να έχουν οργανωθεί χάρη σε αυτήν και να έχουν αποκτήσει υπόσταση κινήματα μαζικά με στόχους που αφορούν πλέον σύνολα ανθρώπων και λαούς με τελείως διάφορα μεταξύ τους εθνικά και φυλετικά χαρακτηριστικά. Οπως και να το κάνουμε, η τέχνη και η λογοτεχνία ειδικότερα προηγούνται ώστε να ανοίγονται δρόμοι, ή μάλλον πλατιές λεωφόροι ακόμα και για όσους τις λογαριάζουν μόνον ως χώρους για να διαμαρτυρηθούν, να διεκδικήσουν, ή να αισθανθούν τη μόνη σύγχρονη ηδονή που, όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Γιάννης Τσαρούχης, «είναι αυτή της ταχύτητας».