Η σημασία των θεσμών

Καμιά φορά η τύχη κάνει καλά τα πράγματα. Τη μέρα που κέρδισε το Νομπέλ Οικονομίας, ο Ντάρον Ατζέμογλου όχι μόνο βρισκόταν στην Ελλάδα, αλλά βραβευόταν για μια δουλειά που έχει μεγάλη σχέση με όσα συμβαίνουν αυτόν τον καιρό, ευρύτερα αλλά και στην Ελλάδα. Η κεντρική ιδέα του διάσημου βιβλίου «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη», που έγραψε, το 2012, μαζί με τον Τζέιμς Ρόμπινσον, έγκειται στη σημασία που έχουν οι θεσμοί για την ευημερία των χωρών και των λαών. Οι Ατζέμογλου – Ρόμπινσον, μέσα από μεγάλη συγκριτική ανάλυση, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι «εμπεριληπτκοί» (inclusive) θεσμοί, στην πρώτη γραμμή των οποίων βρίσκονται η προστασία της ιδιοκτησίας, η καινοτομία και η πολιτική συμμετοχή, οδηγούν, ακόμα και χώρες με σχετικές υστερήσεις, σε μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική ευημερία από εκείνες στις οποίες «απορριπτικοί» (extractive) θεσμοί δεν ευνοούν ή και απαγορεύουν τη συμμετοχή των πολλών στα κέρδη και στις αποφάσεις. Ακούγεται ταυτολογικό – καλύτερα δημοκρατικοί θεσμοί παρά κλειστοί ορίζοντες – και με εγγενείς αντιφάσεις – πού θα κατέτασσαν άραγε τις ΗΠΑ, ιδίως αν επανεκλεγεί ο Τραμπ; –, έχει όμως μεγάλη σημασία: αυτό που ονομάζουμε «ευημερία» δεν είναι κάτι που υπολογίζεται με μαθηματικούς τύπους, αλλά κάτι που «πατάει» πάνω στα θεμέλια της λαϊκής νομιμοποίησης, της αποδοχής του κράτους δικαίου, της διανομής του πλούτου και της αίσθησης συμμετοχής σε ένα γενικό καλό. Οταν υποχωρούν οι θεσμοί, πληττόμαστε όλοι.