Η Ιστορία ως δημόσια μνήμη

Επειδή γίνεται πολύς λόγος για την Ιστορία. Και επειδή η Ιστορία έχει σημασία όχι μόνον όταν αναθεωρείται ή γίνεται υπόθεση της στενής της επιστημονικής κοινότητας αλλά και όταν απευθύνεται στην κρίση του κόσμου. Μέρος της είναι η Δημόσια Ιστορία. Αυτή που γίνεται κτήμα και τέμνεται με τον δημόσιο χώρο. Ε, αυτή η «περιοχή» της Ιστορίας που δεν έχει να κάνει απλώς με τη φόρμα μα και με το περιεχόμενο είναι συχνά η πιο πολύτιμη.  Αυτά που μου ήλθαν στον νου ξεναγούμενος το Σάββατο στην έκθεση αρχειακού υλικού του ΚΚΕ με τίτλο «Το απελευθερωτικό επαναστατικό 1944» στο κτίριο της οδού Σανταρόζα, δηλαδή στα πρώην Δικαστήρια – στη Σταδίου. Εδώ το ΚΚΕ έχει στήσει μια από τις καλύτερές του εκθέσεις. Και κατ’ αρχάς έχει σημασία το μέρος. Το κτίριο (του 1834). Εδώ έγινε η πρώτη δίκη Μπελογιάννη και των συντρόφων του. Εκεί μεταγενέστερα έφερναν όσους είχαν ενδώσει στο αδίκημα της μοιχείας – ντυμένους με σεντόνια –, μέχρι να μεταβληθεί ευτυχώς ο νόμος. Κτίριο του τεράστιου αποθέματος του Κέντρου. Με τη δική του Ιστορία που τώρα έχει δοθεί – από τον Δήμο της Αθήνας – για κάποιες ημέρες στο ΚΚΕ για την έκθεσή του. Και οι δύο όροφοι δεν παραθέτουν απλώς και ατάκτως ερριμμένα ντοκουμέντα από την ταραγμένη ιστορική εποχή. Διαμορφώνουν μια γραμμική αφήγηση που ξεκινάει από τον Μεσοπόλεμο και φτάνει στο τελευταίο έτος του Εμφυλίου (1949). Από την προπαρασκευή του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την απόκρουση του τριπλού άξονα μέχρι τις τελευταίες μάχες στον Γράμμο και στο Βίτσι. Και η έκθεση περικλείει από άγνωστα ντοκουμέντα που αποκαλύπτουν άγνωστες όψεις της ιστορικής περιόδου μέχρι ηχητικό και οπτικό υλικό. Θα μου πει κάποιος, εκθέσεις γίνονται πολλές. Συχνά και με ιστορικό περιεχόμενο. Δύσκολα όμως κάποιο κόμμα λαμβάνει την πρωτοβουλία – η δε έκθεση είναι όλη στημένη από μέλη του – να θέσει επί τάπητος τη δική του θεώρηση για τις εποχές και όχι υπό τον γνώμονα μιας άποψης αλλά χειροπιαστών τεκμηρίων και όλων των μικρών και μεγάλων ιστοριών που τα τεκμήρια αυτά φέρουν. Από παράνομα φυλλάδια μέχρι άγνωστα στιγμιότυπα της Ιστορίας με μορφές όπως η 18χρονη ατρόμητη Διαμάντω Κουμπάκη που εκτελέστηκε στο Μπλόκο της Κοκκινιάς ή ο Στέλιος ο Καρδάρας, ο νεαρός σαμποτέρ κατά των Ναζί που εκτέλεσαν τα τάγματα ασφαλείας – έχει γίνει και ρεμπέτικο από τον Μιχάλη Γενίτσαρη. Εχει σημασία πως ένα μέρος του αρχείου του ΚΚΕ βγαίνει στο φως. Και ανεξάρτητα αν κάποιος έχει άλλη θεώρηση για τη δεκαετία του ’40, δεν μπορεί τουλάχιστον να μην αναγνωρίσει τη «συνομιλία» της έκθεσης με το κοινό. Ειδικά σήμερα που η έννοια της Αριστεράς διανύει τη δική της κρίση και αμηχανία.