Οι Τολστόι και Ντοστογέφσκι εναντίον του υλισμού

Τολστόι και Ντοστογέφσκι, δύο συγγραφείς που δεν δογματίζουν, αλλά δημιουργούν ιστορίες που ξεπερνούν τα όρια του χρόνου και του τόπου τους, αγκαλιάζοντας ολόκληρη την ανθρωπότητα. Επιπλέον, αμφότεροι αντιτέθηκαν στον σύγχρονο, υλιστικό και καπιταλιστικό τρόπο ζωής, προβάλλοντας τη χριστιανική ηθική όπως οι ίδιοι την κατανοούσαν. Ωστόσο, οι εκπρόσωποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας τούς επιφύλαξαν διαφορετικές αντιδράσεις. Ο Ντοστογέφσκι τιμήθηκε και υμνείται ως θρησκευτικός συγγραφέας. Αντίθετα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αφόρισε τον Τολστόι το 1901. Είναι αλήθεια πως οι θρησκευτικοί εγκωμιασμοί του Ντοστογέφσκι – και ίσως και του Παπαδιαμάντη – είναι συχνά μονοδιάστατοι και απλουστευτικοί. Ας μη λησμονούμε επίσης ότι ο σπουδαίος Ρώσος, στα νιάτα του, βίωσε μια εικονική εκτέλεση και καταδικάστηκε σε τετραετή κάτεργα στη Σιβηρία, επειδή συμμετείχε σε μια σοσιαλιστική οργάνωση και επειδή διάβασε δημόσια τρεις φορές μια επιστολή του συγγραφέα Μπιελίνσκι, που επέκρινε σφοδρά την Εκκλησία της εποχής του. Δυστυχώς, το μόνο που θυμούνται ορισμένοι συντηρητικοί θρησκευόμενοι από τον πολύπλοκο και μεγαλοφυή Ρώσο είναι η απλουστευμένη (και διαστρεβλωμένη) ιδέα πως «αν δεν υπάρχει Θεός όλα επιτρέπονται»